Ориентал университети Нодавлат олий таълим муассасаси Иқтисодиёт 1-12-гуруҳ талабаси Фозилжонова Матлуба Суннатилла қизи

Таниқли иқтисодчи Адам Смитнинг иқтисодий таълимотига кўра (XVIII аср), мамлакатни иқтисодий тангликдан чиқариш учун 3 нарса:

• Таниқли иқтисодчи Адам Смитнинг иқтисодий таълимотига кўра (XVIII аср), мамлакатни иқтисодий тангликдан чиқариш учун 3 нарса:
• 1. Тинчлик-осойишталик.
• 2. Меъёридаги солиқлар. 
• 3. Иқтисодий эркин фаолият юритиш имкони талаб этилади.

Ана шу ғоя аслида бизнинг мутафаккир томонидан етти аср аввал баён этилган. Халқ, раият (солиқ тўловчилар) мамлакат ҳукмдоридан уч нарсани кутади, деб уқтиради Юсуф Хос Ҳожиб, булар:

1) Пулнинг қадрини кўтариш ёки ушлаб туриш;

2) Халққа хусусий мулк ҳуқуқини таъминловчи қонунлами жорий этиш;

3) Йўллами ўғри-қароқчилардан муҳофаза қилиш.

Низомулмулкнинг иқтисодий фикрлари

Салжуқийлар давлати арбоби Абу Али ал-Ҳасан ибн Али ибн Низорнулмулк (1017, Тус - 1092, Наҳованд)
Ишоқ ат-Тусийнинг унвони «Низорнулмулк», яъни мулкнинг низоми, тартиби номи билан шуҳрат қозонган. Нишопур ва Марвда ўқиб, вояга етгач, балхга бориб, Али ибн Шодон хизматига киради. Низорнулмулк салжуқийлар шоҳи Алп Арслон саройида вазирлик мансабигача кўтарилади. 1072-йили Алп Арслон ўлдирилгач, унинг ўғли, 17 ёшлик Маликшоҳ (1072-1092-йиллар) саройида вазирлик қилиб, қарийб давлатнинг ҳамма ишларини ўзи олиб борган.

Низомулмулк (1018-1092) «Сиёсатнома» асарида ҳукмдорлар, амирлар, амалдорлар ва қозиларнинг мансабни суистеъмол қилишини, солиқларнинг оғирлиги, давлат маблағларини сақлаш ва сарфлашда ҳисоб-китоб зарурлигини қайд этган. Салжуқийлар давлати арбоби сифатида иқтўни танқид қилган. Иқтў - ўрта асрларда Ўрта Шарқ, шу жумладан Ўрта Осиёда ҳукмдор томонидан айрим шахсларга катта хизматлари эвазига инъом қилинган чек ер (Темурийлар давлатида суюрғол).

• Низомулмулк (1018-1092) «Сиёсатнома» асарида ҳукмдорлар, амирлар, амалдорлар ва қозиларнинг мансабни суистеъмол қилишини, солиқларнинг оғирлиги, давлат маблағларини сақлаш ва сарфлашда ҳисоб-китоб зарурлигини қайд этган. Салжуқийлар давлати арбоби сифатида иқтўни танқид қилган. Иқтў - ўрта асрларда Ўрта Шарқ, шу жумладан Ўрта Осиёда ҳукмдор томонидан айрим шахсларга катта хизматлари эвазига инъом қилинган чек ер (Темурийлар давлатида суюрғол).
• ХIII асрнинг бошидан ХIV асрнинг 70- йилларигача бўлган давр бу мўғуллар истилоси даври бўлиб, кўп соҳаларда орқага қайтиш (регресс) бўлди. Аммо босқинчилар маҳаллий халқ урф-одати, маданияти, тили, динини, хўжалик тарзини қабул қилишга ва улар билан аралашиб кетишга мажбур бўлдилар. Шу даврда бож, божхона, божхона солиғи юзага келди. Ҳозирги русча «таможня» сўзи аслида мўғулча, кейинчалик туркчадаги «тамға» сўзидан олинганлиги маълум.