Orom og‘ushida dilrabo bu tun: Oydin zulumotda jilmayar bahor

Hazrat Mir Alisher Navoiy 
yashagan xonadonda Mirza Bobur 
necha kun yashagan?
“
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

34
www.yoshlikjurnali.uz / №9-10 (361) 2021
qizingiz shu yerdan ketmay tursin…” “Bu 
rashkchi qassob kuyovingiz yoshi o‘tib bosilsa 
mayliydi… Ba’zan Amir Nasrullo bo‘p ketadi!” 
degandi tog‘am.
– Hurmatli ishtirokchi, vaqt tugadi. Marha-
mat, javobingiz…
O‘sha manzarani ko‘z oldiga keltirib turgan 
Ravshan birdan o‘ziga keldi va javob berdi:
– Amir Nasrullo. 
– Bu aniq javobmi yoki taxminmi? – so‘radi 
boshlovchi Ravshanni chalg‘itmoqchi bo‘lib.
– Aniq. – Ravshan qat’iyat bilan dedi.
– Rostini aytsam, meni hayron qoldiryap-
siz. O‘yin boshida hunarmandman degan edin-
giz. Sizga qoyil qolyapman!
Ravshan sir boy bermadi.
– Qandaydir o‘zimga tanish savollar tush-
yapti, – deb qo‘ydi.
– Diqqat qiling, keyingi savolni o‘qiyman, – 
dedi boshlovchi. – Agar shu savolga ham to‘g‘ri 
javob bersangiz, siz to‘g‘ridan to‘g‘ri uchinchi 
shartga yo‘llanma olasiz. Diqqat, savol: hazrat 
Mir Alisher Navoiy yashagan xonadonda Mirza 
Bobur necha kun yashagan? Savol tushunarli 
bo‘lsa, variantlarni o‘qiyman. “A” variant: 10 
kun, “B” variant: 15 kun, “S” variant: 20 kun, “D” 
variant: 25 kun.
Ravshan o‘zini bu qadar omadli deb bil-
masdi, ammo bugun toleyi kuldi. Bu savolning 
javobini ham biladi. U kollejda o‘qib yurganida 
onasidan pul so‘ramaslik uchun ko‘pincha mar-
dikor ishlardi. Ba’zan shanba kunlari ham ishga 
ketib qolardi. Buni biladigan guruh rahbari uni-
ng qoldirgan darslarini hisoblab yurgan ekan, 
aprel oyining boshlarida xonasiga chaqirdi va 
necha soat dars qoldirganini aytdi. “Bu turish-
da o‘qishdan haydalib ketasan!” deb dag‘dag‘a 
qildi. Ravshan o‘shanda shanba kunlari, ba’zan 
boshqa paytlarda ham mardikorchilik qilib tu-
rishini yashirmadi. “Unday bo‘lsa, mendan 
senga yordam. Bizning hovlidayam picha ish 
bor. Erta shanba-yakshanba shuni qilib bersang, 
baholaringni to‘g‘rilatib qo‘yaman”, dedi o‘qitu-
vchi. Ravshan rozi bo‘ldi. U domlasining uyida 
kerak...” degandi. Ravshan chindan savolning 
javobini bilmasdi. Yer chizib qolgandi. Qabul-
xonadan mulzam bo‘lib chiqqach, uyga kelib, 
bobosidan so‘raganini esladi: “Bolam, shuniyam 
bilmaysanmi, 1930-yilda ko‘chirilgan. O‘sha 
yili onam rahmatlik dunyodan o‘tgan edi”, deb 
siniqqina jilmayib qo‘ygandi bobosi.
– Vaqt tugadi, marhamat, javobingiz…– 
Boshlovchining so‘zlari Ravshanning xayollari-
ni to‘zg‘itib yubordi.
– 1930-yil.
– Barakalla! Siz aniq javob berdingiz. – 
Boshlovchi o‘yinni davom ettirdi. – Tayyor 
bo‘lsangiz, keyingi savolni o‘qiyman. Diqqat, 
savol: Buxoro amirlaridan qaysi biri “Qassob 
amir” nomini olgan? Variantlar… “A” variant: 
Amir Shohmurod, “B” variant: Amir Haydar, “S” 
variant: Amir Olimxon, “D” variant: Amir Nasrul-
lo…
Variantlar aytildi, ammo Ravshan yana 
xayolga cho‘mdi. O‘shanda kollejda o‘qirdi. 
Shanba oqshomi edi… Hali to‘yiga bir yil ham 
bo‘lmagan opasi yarim kecha yig‘lab keldi. 
Eri uribdi. Opasining ko‘zlari ko‘karib, yuzi 
qontalash bo‘lib ketgandi. Onasi homilador 
qizining ahvolini ko‘rib rosa ezilgan, kuyovdan 
yozg‘irgandi. Ammo oradan ko‘p o‘tmay poch-
chasining o‘zi kirib keldi. Uning ko‘zlari qizarib, 
yuzi devorday oqarib ketgan. Unga onasi: “Bor, 
ko‘zimga ko‘rinma! Ojizaga qo‘l ko‘taradigan 
nomard erkakka bu yerda joy yo‘q!” deb urishib 
bergandi. Pochchasi o‘shanda ostonada turib, 
birgina gap aytdi: “Meni kechiring, menga bir 
gap bo‘lsa, qizingiz sizga omonat…” “Bu nima 
deganing?” dedi qo‘rqib ketgan onasi. “Kecha 
bir qo‘shnimiz qizingizga ola qaragan ekan. 
O‘zi shunday dedi. G‘unajin ko‘zini suzmasa, 
buqa ipini uzmaydi, deb avvaliga qizingizni 
ayblab urdim. Qizingiz qochib ketgach, o‘sha 
g‘arko‘zning oldiga qaytib bordim. U iflos mast 
ekan. “Zo‘r xotining bor-da…” dedi irshayib. 
Meni laqillatganini bilib qoldim. Qo‘ynimdagi 
pichoqni qanday oldim, qanday urdim, bilmay-
man… Meni kechiring… Menga bir gap bo‘lsa… 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

35
adabiy-ijtimoiy jurnal
ikki kun ishladi– tomorqa ag‘dardi, 
gul o‘tqazdi, pomidor-bodring ekdi, 
boshqa ishlarini qildi. Hatto ham-
momini ham ta’mirlab berdi. Ishni 
saranjomlab ustoz-shogird dastur-
xon boshida tanovul qilishar ekan, 
o‘qituvchi bir gapni aytdi. “Bobur 
Mirzoni bilasan-a? U Alisher Navoi-
yni qattiq hurmat qilar, ustoz deb 
bilardi. U bilan ko‘rishishni orzu 
qilardi, ammo orzusi ushalmadi. Shunday bo‘lsa 
ham, Navoiyning uyida ustozining xotirasiga 
ko‘milib, yigirma kun yashaydi. Uning asarlari-
dan bahramand bo‘ladi. Sen ahmoq mening 
uyim da ikki kun yashading. Ilm olmagan 
bo‘lsang ham, tomorqamdagi ishlardan bahra-
mand bo‘lding. Xafa bo‘lma, sen Bobur, men 
Navoiy emasman…”.
– Vaqt tugadi, marhamat, javobingiz…
Ravshan o‘sha voqeani eslab ham alami 
keldi, ham quvondi.
– Bobur Mirzo Alisher Navoiyning uyida 
yigirma kun yashagan.
– Ofarin! Siz meni butunlay lol qoldirdin-
giz. – Boshlovchi yigit hayratini yashirolmadi. 
– Balki, tomoshabinlar ham sizga qoyil qolisha-
yotgan bo‘lsa ajab emas. Barakalla! Sizga shun-
day bilim, ta’lim-tarbiya bergan ustozlaringizga 
rahmat!
– Onamga rahmat aytsam maylimi? – 
deya so‘radi u shoshgancha.
Bu so‘zni eshitgan ona karaxt, qarshisidagi 
ekranga tikilgancha duo qilardi.
– Voh, bolam-a… Onang aylansin. Sendek 
o‘g‘lim borligidan boshim osmon. 
– Hurmatli ishtirokchi! – Boshlovchining 
so‘zi onaning xayollarini to‘zg‘itib yubordi. – 
Siz uchta savolga to‘g‘ri javob berib, uchinchi 
shartga yo‘llanma oldingiz. Yana ikkita savo-
limiz qolib ketdi. Ularni ham o‘ynaymizmi yoki 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri keyingi shartga o‘tamizmi?
Ravshan bo‘ynini cho‘zib onasiga qaradi. 
Onasi stulda bukchayib o‘tiribdi. Bellari ham 
og‘rib ketgan bo‘lsa kerak…
– Men onam bilan kelganman. Onam qiy-
nalib qolmasin deyman. Mumkin bo‘lsa, key-
inga shartga o‘tsak degandim…
Bu gapdan onaning ko‘ngli tog‘day 
ko‘tarildi: “Bolaginam-a, iloyo, umringdan 
baraka top”.
– Mayli, siz nima desangiz shu! – Boshlov-
chi ham hayajoni va ehtiromini yashirmadi. – 
Onani e’zozlagan farzandning istagini biz ham 
bajaramiz. Aslida ham, siz keyingi shartga 
o‘tishga to‘la haqlisiz.
– Rahmat.
– Demak, uchinchi shartni boshlaymiz.
Teleo‘yin muallifi yugurib keldi-da, 
Ravshanning oldiga bir varaq qog‘oz qo‘ydi. 
Unda allaqanday xarita bor edi. Xaritaki, tas-
virlar, shakllar bor-u, birorta yozuv yo‘q. Bir 
joyiga yulduzcha belgisi qo‘yilgan. Qog‘ozga 
ko‘z tashlagan Ravshan jilmayar ekan bosh-
lovchi dedi:
– Uchinchi shart shundan iboratki, qo‘lin-
gizda yozuvsiz xarita bor. Hozir xarita bilan 
bog‘liq savol beriladi. To‘g‘ridan to‘g‘ri javob 
bersangiz, bugungi o‘yin g‘olibi bo‘lasiz va 
superfinal ishtirokchisiga ham aylanasiz. 
Agar javob be rishga qiynalsangiz, variantlar 
olishingiz mumkin. To‘g‘ri javobni variantlar 
orqali topsangiz, bugungi o‘yin g‘olibi bo‘lasiz, 
ammo superfinal ishtirokchisiga aylanmaysiz. 
Tushunarlimi?
– Tushundim… – bosh irg‘adi Ravshan.
– Unda diqqat qiling, savolni o‘qiyman. 
Xaritada yulduzcha bilan belgilangan davlatda 
qachon konstitutsiya qabul qilingan? Savol 
tushunarlimi?