O`rta asrlarda rossiya davlati va huquqi tarixi

Mulk huquqining tartibga solinishi
u davrda mustaqil jamoa yer egaliklari deyarli yo‘qolib ketgan edi. Jamoa yerlari votchinniklar va pomeshchiklar qo‘liga o‘tadi, knyazlik yer egaligi mustahkamlanadi, votchina egasi unga deyarli chek-lanmagan huquqlarda egalik qiladi. U votchinaga egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf qilish, ya’ni sotish, hadya qilish, meros qilib o‘tkazish huquqiga ega edi. Shu bilan birga votchina shartli yer egaligi edi. Chunki knyaz o‘zidan ketgan vassalning yerini qaytarib olishi mumkin edi.
Pomeste esa aniq ko‘rinishdagi shartli yer egaligi bo‘lgan. Chunki u senorlar tomonidan vassallarga xizmat davrida mukofot tariqasida beri-lardi. Shu sababli pomeshchik uni tasarruf etishi mumkin emasdi.
Buyuk knyazlik domeni qora majburiyatli va saroy yerlariga bo‘lin-gan. Qora majburiyatli dehqonlar pul rentasi to‘lardilar va umumdavlat chinovniklariga bo‘ysunardilar. Saroy dehqonlari barshchina o‘tar yoki natural obrok to‘lardilar. Ular saroy hokimiyati vakillari tomonidan bosh-qarilardi. Domen yerlari sekin-asta buyuk knyazlar tomonidan votchina va pomeste sifatida taqsimlangandi.
1
Majburiyat huquqi
497 yilgi Qonunnoma shartnomalardan kelib chiqadigan majburiyatlarga Rus haqiqatiga qaraganda kam o‘rin ajratdi. Qarz haqida faqat bitta moddada gapirilgan edi. Bunda qarzini to‘lay olmagan qarzdorning majburiyati ha-qida gapirilib, bunday norma Rus haqiqatida ham mavjud edi. Qonunno-mada oldi-sotdi va shaxsiy ijara shartnomalari haqida ham eslab o‘tilgandi.
1
Meros huquqi
497 yilgi Qonunnoma Rus haqiqatiga qaraganda zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlarni ancha aniq ko‘rsatib beradi.
Bunda kam o‘zgarishlar yuz berdi. Lekin Qonunnoma meros huquqida ancha umumiy va aniq normalar o‘rnatgan. O‘g’illar qonuniy merosxo‘rlar hisoblangan,ular bo‘lmasa qizlar ham yer olishi mumkin edi. Agar qizlar bo‘lmasa, meros yaqin qarindoshlarga o‘tgan.
B