O‘rta maxsus kasb-hunar

§. Kichik va o‘rta guruhlarda harakatli o‘yinlarni o‘tkazish metodlari

Kichik guruhlarda harakatli o‘yinlar har kuni o‘tkaziladi. Ular 10–15 minutgacha davom etishi mumkin. Bu o‘yinning mazmuni va xususiyati, uni qanday sharoitda o‘tkazilishiga, o‘yinda necha kishi qatnashishiga va hokazolarga bog‘liq. Harakatli o‘yinlar kunning turli paytlarida o‘tkaziladi. Ertalabki nonushtaga qadar tarbiyachi barcha bolalarda yaxshi kayfiyat yaratish uchun individual yoki kichik guruh bilan o‘tkaziladigan sokin harakatlardagi o‘yinlarni o‘tkazgani ma’qul.

Sayrlar, jismoniy tarbiya, musiqa mashg‘ulotlaridan keyin sayr paytida tarbiyachi xilma-xil harakat faoliyatini uyg‘otuvchi mazmunli, harakatli o‘yinlarni ularning butun qonun-qoidalari bilan hamda o‘yin mashqlarni faol harakatlar bilan birga qo‘shib o‘tkazladi. Bu tadbirlar guruhning ayrim qismi bilan ham, bu- tun guruh bilan ham o‘tkaziladi.
Bolalarda kuchli darajadagi diqqat-e’tiborni qunt qilishni talab qiladigan ancha murakkab mashg‘ulotlardan keyin bolalarga yangi o‘yinlarni o‘rgatmasdan, tanish bo‘lgan o‘yinlar takrorlanadi. Musiqa va jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari bo‘ladigan kunlarda harakatli o‘yinlar ko‘pincha ertalabki sayrning ikkinchi yarmida o‘tkaziladi. Kechqurungi sayr uchun har qanday harakatli o‘yinlarni o‘tkazish mumkin. Tushki ovqatdan keyingi soatlarda ashulali o‘yinlar, musiqa, qo‘shiq, qofiyali so‘zlar jo‘rligida o‘yinlar o‘tkazish yaxshi natija beradi. Bu esa bolalarning bo‘sh vaqtini yaxshi tashkil etib, ularning emotsional faoliyatini oshiradi. Kichik yoshdagi bolalar kattalar bilan o‘ynashni yoqtirishadi. Shuning uchun ham tarbiyachi turli o‘yinchoqlar ishlatib bolalarda individual sohadagi malakalarni rivojlantirish to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qiladi. Bu yoshdagi bolalar bilan asosan qush va hayvonlar harakatiga taqlid qilish, transport turlariga, odamlarning turli buyumlarga munosabatiga qiyos qilib bajariladigan harakatli o‘yinlarning asosiy mazmunini tashkil etib qolaveradi.
Bu yoshdagi bolalar bilan o‘ynaganda yetakchi vazifasini
ko‘pincha tarbiyachining o‘zi bajaradi. Bolalarda o‘yinga qizi-
qish uyg‘otish, ularni o‘yinda ishtirok etishga jalb etish uchun u bolalar bilan o‘yinga tayyorgarlik ko‘radi. Tarbiyachi bolalarga o‘yindagi rollarga qarab maskalar tayyorlaydi, sharoitni o‘ylab ko‘radi, o‘yin materiallarini tayyorlaydi.
Bir o‘yinning o‘zi hech qanday o‘zgarishsiz ketma-ket, ik- kiuch martadan ortiq qaytarilmasligi kerak, aks holda u bolalarni zeriktirib qo‘yadi. So‘ng ilgaridan tanish bo‘lgan o‘yinga o‘tish mumkin. Faqat shundan keyingina birinchi o‘yinni unga hech qanday o‘zgartirishlar kiritmasdan yana takrorlash mumkin, so‘ngra uning mazmuni va qoidalarni murakkablashtira borish mumkin. Tarbiyachi bolalarga o‘yindagi har qaysi ishtirokchi o‘zini qanday tutishi kerakligini so‘zlab va ko‘rsatib beradi.
O‘rta guruhlarda harakatli o‘yinlar har kuni turli vaqtlarda o‘tkaziladi. O‘yin taxminan 8-16 minut davom etadi. O‘rta gu- ruhda o‘yinlar tanlashda ikkinchi kichik guruh uchun o‘yinlar tanlashdagi ko‘rsatmalarga amal qilinadi. Bu yoshdagi bolalarni 6 kishilik guruhlarga birlashtirgan ma’qul.
Tarbiyachi guruhdagi barcha bolalar birgalikda o‘ynaydigan o‘yinlarni ham tashkil qiladi. Bu o‘yinlar sayr vaqtida o‘tkaziladi. Bola tarbiyachi bilan o‘ynaydigan individual o‘yinlarga o‘yin- mashqlar, o‘yinchoqlar bilan o‘ynaladigan o‘yinlar kiradi.
O‘rta guruh uchun mo‘ljallangan harakatli o‘yinlarning bir qismi mazmunga va vazifa bajariladigan tasvirlarga ega bo‘lmaydi. Bunday o‘yinlarda bolaning muayyan natijaga erishishiga qaratilgan shaxsiy harakatlari nazarda tutiladi. Bunday o‘yinlarning qoidalari ko‘pincha harakatning bajarilish metodlarini belgilab beradi, ularga musobaqa turi kiritilishi ham mumkin. Bu esa harakatni sifatli bajarilishiga yordam beradi.
Ko‘pincha qofiyali so‘zlar o‘yin mazmunini ochib beradi va uni to‘ldiradi, harakat uchun ishora xizmatini o‘taydi. Bundan tashqari ko‘proq so‘zlarni jo‘r bo‘lib aytish metodi qo‘llaniladi. O‘yinga tayyorgarlik o‘rta guruhda qandaydir alohida, o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lmaydi. Jihoz va materiallarni tayyorlashga tarbiyachi bolalarning hammasini jalb qiladi. O‘yinga tayyorgarlik ko‘rishda tarbiyachi vazifalarni barcha bolalar o‘rtasida baravar taqsimlab chiqadi. Faolligi kamroq
bo‘lgan tortinchoq bolalarning o‘yinga tayyorgarlik ko‘rishga jalb qilinishi ularda o‘yinda qatnashish istagini uyg‘otadi.
Basharti, personajlari bolalarga kam tanish bo‘lgan yangi o‘yinlar o‘rganiladigan bo‘lsa, bunda suhbat o‘tkazish, topish- moqlar aytish, shu o‘yinga zarur o‘yinchoqlarni ko‘rsatish, bolalarga o‘yin ta’sirini yaxshiroq tasavvur etgan holda uning harakatlarini ifodali aks ettirishlariga yordam berish maqsadida tabiat qo‘yniga sayr qilib, kuzatishlar o‘tkazish yo‘li bilan bolalarni o‘yinga tayyorlagan ma’qul.