O‘simliklarda moddalar tashiluvi режа

Barg plastinkasida о‘tkazuvchi tizimning tashkillanishi. Barglardagi 
mavjud umumiy tо‘qimalaming 25% о‘tkazuvchi tizim hissasiga tо‘g‘ri keladi. 
О‘tkazuvchi tizimning uzunligi 1 sm yuzaga nisbatan 20-100 sm atrofida bо‘lishi 
mumkin. Ammo ushbu kо‘rsatkichning faqatgina 5% yirik о‘tkazuvchi tо‘qimalar 
hissasiga tо‘g‘ri keladi. Qolgan 95% ingichka о‘tkazuvchi tо‘qimalardir. 
О‘tkazuvchi tо‘qimalar tutamlariga kiruvchi nisbatan qattiq tomirlar ksilema 
va yaxshi rivojlangan floemadan iboratdir. Eng kichik tutamlar tarkibiga bir-uchta 
traxeal elementlar kirib floema esa kuzatuvchi hujayra bilan bitta tursimon naydan 
iboratdir. Floema tutamlarining oxirgi qismi faqat parenxima hujayralarini tutadi. 
Binobarin barglarda sintezlangan assimilyatlarning floemaning о‘tkazuvchi 
tizimiga о‘tishi avvalo kuzatuvchi hujayralar va parenxima hujayralariga 
о‘tishidan, sо‘ngra esa uzoqqa tashishga moslashgan maxsus elaksimon 
elementlarga о‘tishi tufayli bо‘ladi.
Barglardagi assimilyatlarning tashiluvi qattiq tartiblashgandir, ya’ni mezofil 
hujayralaridagi bar qaysi mikrozonada (70-130 mkm radiusdagi) sintezlangan 
fotosintez mahsulotlari eng yaqin va kichik tutam-о‘tqazuvchi tо‘qimaga, sо‘ngra 
esa floema hujayralari orqali yirik tomirlar tomonga qarab harakatlanadi. Shunday 
qilib bar bir mikrozona tarkibiga bor-yо‘g‘i bir nechta mezofill hujayralari kiradi 
xolos. 
Floema shirasining tarkibi. Floema shirasidagi qandlarning tashiluvchi 
asosiy formasi bu saxarozadir. Shu sababli floema shirasi tarkibida saxarozani 
glyukoza va fruktozaga parchalovchi ferment inverfaza fermentining faolligi juda 
ham 
kam. 
Floema 
shirasidagi 
saxarozaning 
miqdori 
barg 
mezofill 
hujayralaridagiga nisbatan 10-30 marotaba ortiq bо‘lib quruq moddaga nisbatan 
80-85% yoki 0,8-1,0 molG‘l atrofidadir. Floemaning tо‘rsimon naylarida boshqa 
qandlar, masalan rafmoza va saxioza, spirtlar (sorbit) ham tashilishi mumkin. 
Floema shirasi tarkibidagi azotli birikmalar masalan, oqsillar, amidlar, 
aminokislotalarning miqdori 0,5% atrofida bо‘ladi. 

---

Floema shirasi tarkibida organik kislotalar, vitaminlar, fitogormonlar 
masalan, auksin, gibberellinlar, sitokininlar va anorganik tuzlar (1-3% atrofida) 
ham uchraydi. Fitogormonlarning miqdori juda ham kam bо‘lib 5-50 nmolG‘l 
atrofidadir. Floema shirasining о‘ziga xos tomonlaridan biri bu unda K
+
ionlarining 
kо‘pligi (50-200 mmol/l) va pH kо‘rsatkichining balandligidir (8,0-8,5) hamda 
yо‘ldosh-hujayralar faoliyati tufayli bо‘ladigan ATF miqdorining 0,4-0,6 mM/l 
atrofida bо‘lishligidir.