O’zbеk аdаbiyoti kаfеdrаsi
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4-ma’ruza PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNING TARKIBIY TUZILISHI Reja
|
11. Uzbekistan Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablaridan biri ta’lim
jarayonida yangi
pedagogik va
axborot texnologiyalarini kullash, tayyorgarlikning modul tizimidan foydalangan xolda ta’lim oluvchilarni ukitishni jadallashtirish sanaladi. Respublikamizda ta’lim jarayonida pedagogik va axborot texnologiyalarni kullashga doyr keng kulamda ish olib borilmokda. Ushbu muammoning ilmiy-nazariy asoslari, xar bir pedagogik texnologiyaning uziga xos jixatlari ishlab chikilib, etarli darajada tajribalar tuplandi. Ta’lim jarayoniga pedagogik va axborot texnologiyalarni joriy etishda xorijiy mamlakatlarning tegishli tashkilotlari yakindan yordam kursatmokda. Shu urinda savol tugiladi. Pedagogik texnologiya atamasining moxiyati nimada? «Texnologiya» yunoncha suz bulib, «techne» — max orat, san’at, «logos» — tushuncha urganish demakdir. Pedagogik texnologiya atamasiga xar bir didakt olim uz nuktai nazaridan kelib chik.kan xolda ta’rif beradi. Xali bu tushunchaga tulik va yagona ta’rif kabul kilinmagan. Ushbu ta’riflar ichida eng maksadga muvofigi YuNESKO tomonidan berilgan ta’rif sanaladi. Pedagogik texnologiya — ta’lim shakllarini optimallashtirish maksadida ukitish va bilimlarni uzlashtirish jarayonining inson saloxiyati va texnik resurslarni kullash, ularning uzaro ta’sirini aniklashga imkon beradigan tizimli metodlar majmuasidir. 18 G. K. Selevkoning «Zamonaviy ta’lim texnologiyalar»i ukuv kullanmasida 1 ta’lim jarayonida kullaniladigan texnologiyalar jamlangan bulib, ularning ilmiy-nazariy, metodologik asoslari, tasnifi va amaliyotda kullash mexanizmi yoritilgan (Selevko G. K. Sovremennыe obrazovatelnыe texnologii. Uchebnoe posobie. M.: Narodnoe obrazovanie, 1998-—256 s.). Pedagogik texnologiya ta’lim amaliyotida uchta darajada kullaniladi:
Umumiy
pedagogik (umum-didaktik, umumtarbiyaviy) texnologiya ta’lim-tarbiya jarayonining yaxlit tizimliligi, ma’lum bir region, ukuv yurti tomonidan uzluksiz ta’lim tizimining muayyan bir boskichidagi texnologiyaning umumiy krnuniyatlari, ilmiy-nazariy asoslari, tamoyillari, amaliyotda kullashning umumiy xususiyatlari, shart-sharoitlarini ifodalaydi. Shu urinda kayd etish kerakki, uzluksiz ta’lim tizimining xar bir boskichida ta’lim mazmuni orkali tegishli uziga xos maksad va vazifalarni amalga oshirish kuzda tutilganligi sababli, pedagogik texnologiya xam uziga xos xususiyatga ega buladi. Bu darajada pedagogik texnologiya pedagogik tizim tushunchasiga sinonim xisoblanadi. Uning tarkibiga ta’lim-tarbiya jarayonining maksad va vazifasi, mazmuni, vosita va metodlari, tarbiya jarayonining ob’ekti va sub’ekti faoliyatining algoritmlari kiradi. 2. Xususiy metodik darajada pedagogik texnologiyaning muayyan bir predmet, kureni UK . ITISH jarayonining maksad va
vazifalarini amalga
oshirish maksadida foydalaniladigan ta’lim mazmuni, UK . ITISH vositalari, metodlari, shakllariking majmuasi tushuniladi. 3. Lokal (modul) darajada ta’lim-tarbiya jarayonining ma’lum bir kismining xususiy didaktik va tarbiyaviy maksadini xal etishga karatidgan texnologiya tushuniladi. Unda ukuvchilarning mustatsil ishlarini tashkil etish, ukuvchilar bilimini nazorat kilish, shaxsiy fazilatlarni shakllantirish kabi masalalar kuzda tutiladi. Pedagogik texnologiyaning yukorida k.ayd etilgan uchta darajasi bir-birini tuldiradi va takozo etadi. Biz pedago gik texnologiyani kullash xakida suz yuritishdan avval, pedagogik texnologiyaning ilmiy asoslariga tuxtalib utamiz. Pedagogik texnologiya bir qancha asoslarga ega. Bulardan eng ahamiyatlilari ijtimoiy, falsafiy, metodologik, didaktik, pedagogik, psixologik, fiziologik, gigienik, mafkuraviy, huquqiy-me’yoriy, iqtisodiy, tarixiy, nazariy, amaliy va boshqa asoslar xisoblanadi. Ular bilan qisqacha tanishib chiqamiz. Pedagogik texnologiyaning ijtimoiy asosi har bir shaxs, jamiyat va davlatning ta’lim- tarbiya sohasidagi ehtiyojlaridan kelib chiqadi va shu ehtiyojlarni qondirishning maqsad va talablarini, tashkiliy shakllari va usullarini belgilaydi. U shaxsning, jamiyatning va davlatning rivojlanishida asosiy omillardan hisoblanadi. Pedagogiktexnologiyaning falsafiy asosi uning maqsadlari hamda tashkiliy shakl va usullarining falsafiy ji-hatdan to’g’ri yo’nalishda bo’lishini ta’minlashga xizmat qiladi. Falsafiy oqimlar va yo’nalishlarning har biri ta’lim-tarbiya masalalariga o’ziga xos endashadi. Shu sababdan pedagogik texnologiyaning falsafiy yo’nalishi uning to’g’ri yoki noto’g’riligini, jamiyatning ma’lum maqsadlariga muvofiq yoki zidligini ko’rsatadi. Bu pedagogik texnologiyalarga baho berishda asosiy ko’rsatkichlardan hisoblanadi. Pedagogik texnologiyaning metodologik asosi uni amalga oshirishda qaqday metodlarga asoslanilishini belgilaydi. In-sonlarning olamni hamda o’zlarini bilishlari turli tarixiy davrlarda turlicha asoslarga ega bo’lgan va ular o’ziga xos metod-larni keltirib 19 chiqargan. hozir olam va uning xususiyatlari xaqida xolis ma’lumotlar olish, haqqoniy bilimlar hosil qilishning ilmiy metodologiyasi pedagogik texnologiyalarning metodologik asosi hisoblanadi. Metodologik asosning ilmiy jihatdan to’g’ri bo’lishi pedagogik texnologiyalar uchun zaruriy shartdir. Pedagogik texnologiyaning didaktik asosi uning ta’lim-tarbiya qoida va tamoyillariga muvofiqligini belgilaydi. Didaktik talablar ta’lim-tarbiyaviy vazifalarning nazariy jihatdan to’g’ri bajarilishini ta’minlaydi. Pedagogik texnologiyaning didaktik jihatdan to’gri bo’-lishi uning yuqori samaradorligining zaruriy sharti hi-soblanadi. Buning uchun zamonaviy didaktikaning ilmiy xulo-salaridan ijodiy foydalanish talab qilinadi. Pedagogik texnologiyaning pedagogik asosi zamonaviy pedagogika fanining ilmiy xulosalaridan kelib chiqadi. Bunda pedagogik texnologiyaning umumiy tarkibiy tuzilishi, mazmuni, shakli, usullari, vositalari, pedagogik jarayon-ning tashkil qilinishi, olib borilishi, uning diagnosti-kasi, monitoringi, o’quv-mavzu rejalar va shu kabilarning ilmiy jihatdan to’g’ri bo’lishi ta’minlanadi. Pedagogiktexno-logiyalar hozirgi pedagogika fanining rivojlanishida katta o’rin egallab bormoqda. Pedagogik texnologiyaning psixologik asosi psixologiya fanining ilmiy xulosalari va tavsiyalari bilan belgilanadi. Ulardan ta’lim-tarbiya jarayonida to’g’ri foydalanish orqali- gana kutilgan natijaga erishish mumkin. Shu sababli pedago-gik texnologiya psixologiya qonunlarini to’liq hisobga olishi talab qilinadi. Ta’limning har bir bosqichida tegishli yosh psixologiyasi xususiyatlariga moslashtirilgan pedagogik texnologiyalar qo’llaniladi. har bir bosqichda tegishli darajadagi bilim va tarbiya beriladi. Bu masalalarni o’rganish bilan pedagogik psixologiya fani shug’ullanadi. Pedagogik texnologiyaning fiziologik asosi o’quvchilar-ning turli yoshdagi fiziologik xususiyatlarini hisobga olishdan iborat. Bunda o’gil va qiz bolalar fiziologiyasidagi farqlar aloxida xisobga olinishi lozim. Pedagogik texnologiya jarayonida fiziologik talablarni hisobga olish sog’lom avlodni voyaga etkazishning zaruriy sharti hisoblanadi. Pedagogik texnologiyaning gigienik asosi ta’lim-tarbiya jarayonida salomatlikni saqlash talablariga rioya qilishdan iborat. Bunda turli zararli va ortiqcha ta’sirlarni bartaraf qilish, o’quv sharoiti: yoritilganlik, harorat, havoning toza-ligi, o’quvchining va o’qituvchining ish o’rni, jihozlar, o’quv nagruzkalarining me’yorlari, didaktik vositalarning qulayligi, sifati va shu kabilar tibbiyot, fiziologiya, ergonomi-ka, ekologiya talablariga, insonparvarlik va xalqparvarlik g’oyalariga muvofiq bo’lgan ilmiy asoslarda belgilab boriladi. Bu talab va me’yorlarga rioya qilish pedagogik texnologiyani amaliyotga tatbiq etish imkoniyatini yaratadi. Bu masalalarni o’rganish bilan maktab gigienasi fani shug’ullanadi. Pedagogik texnologiyaning mafkuraviy asosi uning milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasi tamoyillarini o’zida mujassam etishi va ularni amalga oshirishga yo’naltirilgan bo’lishidan iborat. Bunda barkamol insonni shakllantirishda mafkuraviy tarbiyaning fidoyi, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan boshqalarga ibrat bo’ladigan, bilimli, ma’rifatli, ijtimoiy faol insonni voyaga etkazishdan iborat asosiy vazifalarni amalga oshirib borishi har bir pedagogik texnologiya uchun dolzarb masalalardan hisoblanadi.
20 Pedagogik texnologiyaning huquqiy-me’yoriy asosi ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilish va amalga oshirishga doir qonunyy va me’yoriy hujjatlar bilan belgilanadi. Bular Uzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, „Ta’lim to’g’risida"gi qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, Davlat ta’lim standartlari, o’quv reja va dasturlar, Uzbekiston Respubli-kasi Prezidentining ta’lim-tarbiya sohasiga tegishli Far-monlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari, Xalq ta’limi vazirligining qaror va buyrukdari, ular asososida tayyorla-nib, o’rnatilgan tartibda tasdiqlangan nizomlar, ustavlar va boshqa me’yoriy hujjatlar hisoblanadi. Pedagogik texnologiya jarayoni ishtirokchilari ushbu huqu-qiy-me’yoriy asoslarni tegishli darajada bilishlari va amalga oshirib borishlari lozim. Pedagogik texnologiyaning iktisodiy asosi ta’lim menejmenti xulosalari va marketing taddikotlari natijalariga muvofik belgilanadi. Pedagogik texnologiya ijtimoiy soxadagi faoliyat bulgani sababli uning iktisodiy samarasi uziga xos tartiblarda aniklanadi va ta’minot masalalari xal kilib boriladi. Pedagogik texnologiya iktisodiy asosining mustax.- kam bulishi uni amaliyotda davom ettirish uchun zaruriy shart xisoblanadi. Pedagogik texnologiyaning tarixiy asosi ta’lim-tarbiya masalalarini turli tarixiy davrlarda amalga oshirishning shakl va usullari, mazmuni xamda turli pedagogik nazariyalar xakddagi ma’lumotlardan iborat bulib, ular zamonaviy pedagogik texnologiyalarning kelib chikishi uchun zamin xisoblanadi. Xozirgi pedagogik texnologiyalar turli davrlarda boshlangan ishlar, olib borilgan taxlillar, chikarilgan xulosalar, mutafakkirlar bildirgan fikr-muloxazalarning rivojlantirilishi asosida paydo bulib, takomillashib bormokda. Pedagogik texnologiyaning tarixiy asosi uning uziga xos ildizlarini tashkil k,ilishini x.isobga olgan xrlda ularni bilish va chukur urganish kelgusi rivojlanish yullarini bel-gilashda muxim axamiyatga ega. Yukrrida aytilgan va boshka asoslar umumlashtirilsa, xar bir pedagogik texnologiyaning uz nazariy va amalii asoslari kelib chikadi. Ular aloxida maksad, vazifalari, mazmuni, shakl, usul, vositalariga muvofik. belgilanadi. Modulli ta’limning moxiyati shundan iboratki, bunda ukuvchilar modul dasturlari ustida mustakil (yoki ukituvchi raxbarligida) ishlab ukuv-bilish faoliyati orkali belgilangan maksadga erishadidar. Modulli ta’lim texnologiyalari asosida modulli dastur turadi. Modul dasturlari uzida mavzuning ilmiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maksadidan kelib chikadigan didaktik maksadni, ukuvchilar dare davomida bajaradi-gan topshiriklarni, mazkur topshiriklarni bajarish buyicha berilgan kursatmalarni mujassamlashtiradi. Modulli ta’lim ukitish mazmuni va mox.iyatiga kura kuyidagi tarkibiy kismlardan iborat buladi: 1.
Ukuv materialini modulli rejalashtirish. 2.
Modulli dars. 3.
Modulli dasturlar. Uk.ituvchi ukuv yili boshida kaysi mavzularni modulli ta’limdan foydalanib utishni takvim-mavzu rejalarida belgilaydi. Modulli dasturlar mazmuni va mox,iyatiga kura: 1.
Ukuvchilarning individual ishlashi uchun muljallangan modul dasturlari. 2.
Ikkita ukuvchi xamkorlikda ishlashiga muljallangan modul dasturlari. 3.
Ukuvchilarning kichik guruxarida xamkorlikda ishlashiga muljallangan modul dasturlariga bulinadi. 21 Modulli dasturlar ukituvchilar tomonidan tuzilib, unda modulning didaktik maksadlari, mavzuni urganish boskichlari, ukuvchilar tomonidan bajariladigan ukuv faoliyati elementlari, ukuvchilar bilimini nazorat kilish yullari ketma-ket yoziladi. Modul dasturlarini tuzishda ukituvchi e’tiborini kuyidagilarga karatishi zarur: ]. Modul dasturidan kuzda tutilgan maksadni anik, belgilash. Bunda ukituvchi ta’limning didaktik maksadlar majmuasi (DMM)ni, modulning umumiy maksadi (MUM)ni, xususiy didaktik maksad (XDM)ni anik, tasavvur kilishi zarur.
DMM
MUM MUM MUM
MUM MUM
XD M XD M XD M XD M XDM XDM XDM XDM
XDM
XD M XDM
XDM XDM
DMM - didaktik maksadlar majmuasi, biror-bir ukuv fani yoki bobni urganishda kuzda tutilgan maksad bulsa, MUM - modulning umumiy maksadi, bir dars davomida erishilishi lozim bulgan mak,sad, XDM — xususiy didaktik maksad, modul dasturidan urin olgan ukuv elementlaridan kuzlangan maksadlar deb tushunmok. kerak. Ma’lumki, xar bir ukuv fani tegishli didaktik maksadlar majmuasi (DMM)ni kuzda tutadi. Ta’lim jarayonnning asosiy shakli bulgan darslar x.am shu didaktik maksaddarning ma’lum kismini amalga oshiradi. Mazkur maksadlar modulning umumiy maksadini tashkil etadi. Dars davomida ushbu maksadni amalga oshirish ukuvchilarning ukuv-bilish faoliyati orkali vujudga keladi. Bir dars davomida ukuvchilarniyag ukuv-bilish faoliyati bir emas, balki bir necha ukuv faoliyati elementlaridan tashkil topadi. Modulli dasturlardan urin olgan xar bir ukuv faoliyati elementi (UFE) modulnint umumiy mak.sadidan kelib chikkan xolda xususiy didaktik maksadni kuzda tutadi. Shu tarika modulli dasturlarda xususiy didaktik maksadlar (XDM) modulning umumiy maksadi (MUM)ni tashkil etsa, modulli dars boshka darslar bilan birgalikda mazkur ukuv fanidan kuzda tutilgan didaktik maksadlar majmuasi (DMM)ni amalga oshiradi. Kichik modul — pedagogik texnologiya tarkibidagi eng kichik birlikni ifodalaydi. Amalda bunday kichik modulni boshqa kichik modullarga ajratish mumkin emas, deb hisoblanadi.
tasvirlashda dastlabki modul sifatida tanlangan va o’z tarkibiga bitta yoki bir nechta kichik modul-larni oladigan modul to’plami.
tasvirlash maqsadida bitta modul sifa-tida qaralgan bir nechta modullar yig’indisi. Modul darajasi — pedagogik texnologiyani tasvirlash ko’lamiga muvofiqravishda tanlangan birlamchi modullarning o’z tarkibida aslida qancha modullarga ega ekanligi ko’rsatkichi. Pedagogik texnologiyaning modullari quyidagi darajalarga ajratilishi mumkin: 5.
6.
Uquv fanining bir mavzusini, bir bo’limini, bir qismini yoki hammasining tarkibiy bo’laklarini hamda o’qitish texnologiyasini tashkil qiluvchi modullar. Ularni bloklar deb ham nomlanadi. 22 7. Bir nechta turdosh o’quv fanlarining tarkibiy bo’laklarini hamda ayrim fanlarni o’qitish texnologiyasini tashkil qiluvchi modullar (bloklar). 8.
Davlat ta’lim standartining tarkibiy bo’laklarini hamda ularning bajarilishini ta’minlash texnologiyalarini tashkil qiluvchi modullar. 8.
ta’minlash texnologiyasini tashkil qiluvchi modullar. 9.
Ta’lim vositalarini tashkil qiluvchi modullar. 10.Pedagogik texnologiya jarayonida qo’llaniladigan usullarni tashkil qiluvchi modullar. Ushbu modullar orasida bir o’quv mashrulotini o’tkazish texnologiyasini tashkil qiluvchi modullar pedagogik texnologiya jarayonining asosiy bo’g’inini tashkil qilishi bilan eng ahamiyatli hisoblanadi. Ular quyidagi turlarga ajratiladi: —
—
shu tushunchalarni o’quvchilarga tushuntirish jarayonining tarkibiy qismlari; —
shu tarkibiy qismlarning har birida qo’llaniladigan ta’lim-tarbiya vositalari va usullari; —
o’qituvchining mashg’ulot davomida bajaradigan faoliyatini tashkil qiluvchi modullar; —
o’quvchilarning mashgulot boshidan oxirigacha bo’lgan vaqt davomida bajaradigan faoliyatlarini tashkil qiluvchi modullar; —
shu kabilar. Modul o’zgarmas, qotib qolgan narsa deb qaralmasligi ksrak. Aslida har bir modul o’ziga tegishli kichik maqsadni ifodalaydi. Bu maqsadni amalga oshirishda esa tegishli sharoit uchun eng ma’qul deb topilgan yo’llar, usullar, vosita-lardan foydalanish ko’zda tutiladi. Demak, modulda belgilangan maqsadni o’zgartirmagan holda uni to’liq amalga oshi-rishni ta’minlovchi, o’zaro farq qiluvchi turli yo’llar, usul-lar, vositalar qo’llanilishi mumkin. Ushbu modullarni ajratib belgilashda ma’lum tartibga rioya qilish zarur. Bunda, avvalo,
eng kichik
yoki birlamchi modul ajratiladi. Uni pedagogiktexnologiyani turli darajasidan boshlab ishlab chiqishda turli katgalikda ajratish mumkin. Masalan, birorta fikrni tushuntirish jarayonini bir butun holatda bitta modul hisoblash ham eki bu jarayonni bir nechta bo’laklarga ajratib, ularning har birini alohida modullar deb hisoblash ham, shuningdek, bitta emas, bir nechta o’zaro bog’liq fikrlarni tushuntirish jarayonini bir butun holda bigga modul deb hisoblash ham mumkin. Shu tartibda eng kichik — birlamchi modulni ajratishda asosiy shart shu modul tarkibida hamma zarur elementlar, albatta, saqlanishi va ularni istalgan boshqa vaqtda, boshqa joyda, boshqa tegishli tayyorgarlikka ega bo’lgan mutaxassislar va o’qituvchilar tomonidan oldindan ko’zda tutilgan darajada bajarish imkoniyatini saqlashdan iborat. Shunday tartibda belgilangan modulni eng kichik yoki birlamchi modul deb ataladi. Shunday birlamchi modullarni zarur bo’lgan hollarda tartib sonlar bo’yicha belgilash uchun „1-modul"; «2- modul» ko’rinishidagi yozuvlar bilan ajratib ko’rsatish yoki „modul" so’zini yozmasdan, faqat tartib soni belgilanadi. Yuqorida aytilganlardan ko’rinib turibdiki, pedagogik texnologiya jarayonidagi modullar ta’lim mazmuni, vositalari va usullarining xar biriga tegishli tarkibiy elementlarni tashkil qiladi. Bunda ta’lim mazmuni modullari — urgatilayotgan 23 axborotning tarkibini tashkil qiluvchi birliklarni; ta’lim vositalari modullari — shu vositalarning birliklarini; ta’lim usullari modullari — shu usullarni amalga oshirish faoliyati davomida bajariladigan harakatlarni tashkil qiluvchi birliklarni ifodalaydi.
1. Pedagogik texnologiyalarning tarkibiy tuzilishi. kontseptual asosi, mazmunli yaxlit, protsessual qismi – texnologik jarayon. 2.
Pedagogik texnologiyalarga qo’uyladigan talablar (texnologik kursatkichlari); tizimliylik, boshqaruchanlik, samaralilik, kayta takrorlash. 3.
va metodik, ilmiy va diniy, insonparvarlik va insonparvarlikka qarshi progmatik va ekstensiyalistik, erkin tarbiyalash va majburlash nazariasi va boshkalar.
mazmunli yaxlit, protsessual qismi – texnologik jarayon. Pedagogik texnologiyalarga qo’uyladigan talablar (texnologik kursatkichlari); tizimliylik, boshqaruchanlik, samaralilik, kayta takrorlash. Pedagogik texnologiyalarning ilmiy asoslari; materialistik va idealistik, dialektik va metodik, ilmiy va diniy, insonparvarlik va insonparvarlikka qarshi progmatik va ekstensiyalistik, erkin tarbiyalash va majburlash nazariasi va boshkalar. Shunday ekan, bu urinda «pedagogik texnologiya» tushunchasining kullanilishi, shuningdek, asosiy e’tiborni fakat ta’lim jarayonini samarali tashkil etishgagina karatmay, balki xam ta’lim, xam tarbiya jaraenining samaradorligini ta’minlashga birdek karatish lozimdir. «Ta’lim texnologiyasi» tushunchasi «ta’lim metodikasi» tushunchasiga nisbatan kengdir. Ta’lim metodi — ukuv jaraenining majmuaviy vazifalarini echishga yunaltirilgan ukituvchi va ukuvchilarning birgalikdagi faoliyati usuli bulsa, ta’lim metodikasi esa muayyan ukuv predmetnыy ukitishning ilmiy asoslangan metod, koida va usullar tizimini ifodalaydi. Ta’lim texnologiyasi — ta’lim maksadiga erishish jaraenining umumiy mazmuni, ya’ni, avvaldan loyixalashtirilgan ta’lim jarayonini yaxlit tizim asosida, boskichma —boskich amalga oshirish, anik maksadga erishish yulida muayyan metod, usul va vositalar tizimini ishlab chikish, ulardan samarali, unumli foydalanish xamda ta’lim jarayonini yukori darajada boshkarishni ifodalaydi. Ukituvchining samarali faoliyat kursatishga undovchi darsning metodik ishlanmasidan farkli ularok, ta’lim texnologiyasi ukuvchilar faoliyatiga nisbatan yunaltirilgan bulib, u ukuvchilarning shaxsiy xamda ukituvchi bilan birgalikdagi faoliyatlarini inobatga olgan xolda, ukuv materiallarini mustakil u'zlashti rishlari uchun zarur shart — sharoitlarni yaratishga xizmat kiladi. Pedagogik 24 texnologiyaning markaziy muammosi — ukuvchi shaxsini rivojlantirish orkali ta’lim maksadiga erishishni ta’minlashdan iborat. Mazkur bandda ta’lim texnologiyasi va uning moxiyati borasida suz yuritamiz. «Ta’lim texnologiyasi» xususida yaratilgan adabiyotlarda ushbu tushunchaga berilgan ta’riflarga asoslangan xolda biz ushbu tushunchani kuyidagicha sharxlashimiz mumkin; pedagogik texnologiya muayyan loyixa asosida tashkil etiladigan, anik maksadga yunaltirilgan xamda ushbu maksadning natijalanishini kafolatlovchi pedagogik faoliyat jaraenining mazmunidir. Pedagog olim V.P.Bespalko pedagogik tizimni pedagogik texnologiyaning asosi ekanligini e’tirof etgan xolda uning kuyidagi unsurlaridan iboratdir deya ta’kidlaydi: 1)
ukuvchi; 2)
ta’lim —tarbiyaning maksadi; 3)
ta’lim — tarbiya mazmuni; 4)
ukuv jarayoni; 5)
ukituvchi yoki texnik vositalar; 6)
ta’lim — tarbiyaning tashkiliy shakllari (Bespalko V.P. Slagaemыe pedagogicheskoy texnologii\\M.: Pedagogika,1989. – s.6-7.) Xalk xujaligining moddiy ishlab chikarishga asoslangan soxalarida kullanilayotgan texnologiyalar moxiyatini urganish xamda muammo doirasida nashr etilgan risolalar mazmuni bilan tanishish «pedagogik texnologiya» ta’lim —tarbiya faoliyatining yaxlit jarayoni tugrisidagi fan ekanligini e’tirof etish imkonini berdi. Pedagogik texnologiyaning kuyidagi tarkibiy unsurlari uning asosini belgilashga xizmat kiladi (1 —shakl):
ta’limni tashkil etishga bulgan ijtimoiy extiyoj
ukuvchi faoliyati ta’lim natijasi P e d a g o g ik t e x n o lo g iy a n in g t a rk ib iy
u n su rl a ri ta’lim jaraenining umumiy loyi xdsi
ta’lim maksadi ta’lim mazmuni, shakl, metod, usul va texnik vositalari
ukituvchi faoliyati |
