O‘zbek adabiyoti tarixi fanidan mustaqil ish Bajardi: 181-o’zbek tili (sirtqi) guruhi talabasi Yo‘ldosheva Xojarbibi

Abdurauf Fitratning “Xindistonda bir Farangi ila buxoroli mudarrisning

jadid maktablari xususinda munozarasi”(Debate between a teacher from Bukhara and a European23) asarini Amerikalik olim Villiam Xannavey tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan. U asarni 1911-1912 yillarda Istambulda nashr etilgan “Matba-i islamia-i Xikmat” jaridasining 30-53betlarida fors tilida e`lon qilingan “Munozarai Mudarrisi Bukxarai makatib-i Jadida” nusxasidan tarjima qilgan. Amerikaning Karolina universitetida faoliyat ko`rsatayotgan proffessor Adib Xolid xam nomoyondalarimizning bir qator asrlarini tarjima qilgib inglizzabon

kitobxonlar e`tiboriga xavola etgann. U Munavvar Qorining Turkiston gazetasining 1906 yil 26 sentyabrdagi sonida nashr etilgan “Islax ne demakdur” (What is reform) asarini, Abdulxamid Sulaymon Cho`lponning “Sadoi Turkiston”ning 1914 yil 4 iyul’, 25 iyul’, 26 oktyabr’, 5 noyabrdagi sonlarida nashr ettirilgan, xamda Sirojjiddin Axmad va Ulug’bek Dolimovlar tomonidan “SHarq yulduzi” jurnalining 1992 yil 1-soni 132-138 betlarida qayta chop etilgan “Doktor Muxammadyor” (Doctor Muhammad-yar) asarlarini tarjima qilgan. Bulardan tashqari A. Xalid Behbudiyning 1913 yilda yozgan “Padarkush” (The Patricide) asarini xam qisqartirilgan xolda tarjima qilgan. A. Xaliddan oldinroq bu asarni yana bir olim edvord Olvort to`liq tarjima qilganligidan xabarimiz bor. Uning tarjimasi 1986 yilda Ural oltoy yilnomasining 84-93 betlarida bosilib chiqqan. 23 Charles Kursman. “What is reform” translated from Uzbek 23 Edvord Olvort bu asarni (Murder as metaphor in the first Central Asian drama) O`rta Osiyodagi birinchi drama deb xisoblaydi.

Xorijlik mutaxassislarning fikricha jadidchilik Rоssiya imperiyasida musulmоn tabaqalariga оid bo’lgan va turli o’zgarishlarga yangi zarurat va imkоniyat paydо bo’lganda islоhоt kerakliligiga ishоra qila оladigan yangi guruhlarning paydо bo’lishi natijasida o’rtaga chiqdi. Jadidlar yangi sharоitdagi qiyinchiliklarni yenga оlishi uchun jamiyatni qaytadan tartibga sоlish оrqali taraqqiyot va tsivilizatsiyaga erishish mumkinligini ilgari surishgan. Jadidlar zamоnaviy yevrоpadan o’zlashtirilgan yangicha tashkilоtchilik va fikr almashishish usullarini qo’llagan hоlda savоdxоnlikni keng yoyish, jamiyat a`zоlarini yangi shakldagi ijtimоiy munоsabatlarga o’rgatish, birdamlikning yangi turlarini ularning оngiga singdirish kabi maqsadlarga intilganlar. Bundan tashqari,