O`zbekistan Respublikasi Xalk Bilimlendiriu minstrligi Ajiniyaz atindag`i Nokis mamletlik pedagogikalik institut
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
|
70% ten artig`in tegislikler qurawi, da`stu`riy suwg`armali diyxanshiliq ushin kerek bolg`an suw resurslarinin` bir tegis bo`listirilmewi, alap ha`m oypatlar menen bir qatarda jaqsi o`zlestirilmegen sho`l regioninin` barlig`i ishki territorial-ekonomikaliq du`zilmenin` qa`liplesiwin belgilep beredi. Birer-bir ma`mlekettin` territorial ta`biyiy ha`m ekonomikaliq jag`inan absolyut bir qiyli bolmaydi. Usig`an ta`n ra`wishte, o`ndiriwshi ku`shleri de territoriya boyinsha bir tegis jaylaspaydi. Tegis emeslik bolsa o`zine say territorial-ekonomikaliq rawajlaniw faktori esaplanadi.
Bazar qatnasiqlari tek g`ana tarmaq ha`m ka`rxanalar-ara ba`sekeni ba`lkim territoriyalar ekonomikaliq rayonlar arasinda da salamat ba`seke ortalig`in jaratadi. Bunda ha`r bir territoriya o`z ishki imkaniyatlari, rawajlaniwshi ku`shlerinen tolig`iraq ha`m na`tiyjeli paydalaniwg`a, qolay investitsiya ortalig`in qa`liplestirgen xalda eksport potentsialin asiriwg`a umtiladi.
Respublikamizdi ekonomikaliq rayonlastiriw bir qansha bay tariyxqa iye. Da`slep, misali, 60-jillarda bul jerde 5 ekonomikaliq rayon ajiratilg`an: Tashkent, Ferg`ana, Zarafshan, To`mengi A`miwda`r`ya ha`m Qubla ekonomikaliq rayonlar. 80-jillarda TashMU alimlari jan`a Mirzasho`l ekonomikaliq rayonin ajiratiwdi using`an, UzIA bolsa Samarqand-Qashqada`r`ya rayonin belgilegen. Son`g`i jillarda ma`mleketimizdin` siyasiy g`a`rezsizlikke erisiwi onin` ekonomikasin bazar qatnasiqlarina o`tiwi, ishki territorial miynettin` bo`listiriliwi ha`m regionlar-ara ekonomikaliq integratsiya protsessin rawajlandiriw, transport g`a`rezsizligin ta`miyinlew siyaqli basli ma`seleler ekonomikaliq rayonlastiriw ma`selesin qayta ko`rip shig`iwdi talap qildi.
Joqaridag`ilardan kelip shiqqan ha`m uzaqti go`zlegen halda ma`mleket milliy ekonomikasinin` territorial quramin 6 tiykarg`i ekonomikaliq, rayonlar yaki regionlar kompleksi formasinda kirgiziw usinildi.
Q\s
Ekonomikaliq region ha`m wa`layatlar Maydani
Xalqi (1.01.2000-j.) 1.
Tashkent regioni 3,5
18,4 1.1.
Tashkent wa`layati 3,5
9,6 1.2.
Tashkent qalasi ...
8,8 2.
Mirzasho`l regioni 5,7
6,6 2.1.
Jizzax wa`layati 4,7
4,0 2.2.
Sirda`r`ya wa`layati 1,0
2,6 3.
Ferg`ana regioni 4,0
27,7 3.1.
Andijan wa`layati 0,9
8,9 3.2.
Namangan wa`layati 1,6
7,9 3.3.
Ferg`ana wa`layati 1,5
10,9 4.
Zarafshan regioni 37,4
19,9 4.1.
Buxara wa`layati 9,0
5,8 4.2.
Nawayi wa`layati 24,7
3,2 4.3.
Samarqand wa`layati 3,7
10,9 5.
Qubla region 10,9
15,9 5.1.
Surxanda`r`ya wa`layati 4,5
7,1 5.2.
Qashqada`r`ya wa`layati 6,4
8,8 6.
To`mengi A`miwda`r`ya regioni 41,5
11,5 6.1.
Qaraqalpaqstan Respublikasi 37,1
6,1 6.2.
Xorezm wa`layati 1,4
5,4
Joqarida ajiratilg`an tiykarg`i ekonomikaliq rayonlar to`mendegi talaplarg`a juwap beriwi kerek.
- U`lken ekonomikaliq ha`m demografiyaliq potentsialg`a iye boliwi (xalqi keminde 1,5-2,0 mln adam jalpi milliy o`nim 5%-ten artiq);
- Ma`mleket milliy ekonomikasi ha`m onin` eksport potentsialin joqarilatiwda aktiv qatnasiwi;
- Ishki territorial-ekonomikaliq jaqtan jekkelik; - Rayon, payda etiwshi tarmaq ha`m oraylardin` barlig`i;
- Regional ekonomikanin` kompleks rawajlang`anlig`i; - Xojaliqtin` bazaliq tarawlarina iye boliwi (elektr energetika, qurilis ha`m paxta tazalaw sanaati);
- Transport ha`m basqa infrastruktura sistemasinin` qa`lipleskenligi ha`m basqalar. Bul imkaniyatlarg`a iye bolg`an ha`r bir ekonomikaliq rayon eki tiykarg`i waziypasin orinlaydi: birinshiden, ol ma`mleket ekonomikasinin` u`lken bir bo`limi sipatinda onin` basli sotsial-ekonomikaliq ma`selelerdi sheshiw ha`m ekinshiden, o`zinin` o`z aldina birlik, da`rejesinde g`a`rezsiz rawajlaniw imkaniyatina iye boliwi kerek.
O`zbekstan ekonomikaliq rayonlarinin` maydani ha`r qiyli; en` kishi rayon Tashkent, en` u`lkenleri bolsa To`mengi A`miwda`r`ya ha`m Zarafshan ekonomikaliq rayonlari esaplanadi. Demografiyaliq potentsial da bir qiyli emes. Misali, Ferg`ana regioni O`zbekstan Respublikasi xalqinin` 28%-in quraydi, al Mirzasho`l regioninda ol tek g`ana 6,6%-ti quraydi.
Jalpi milliy o`nim boyinsha aldin`g`i orinda Tashkent ekonomikaliq rayoni, en` aqirinda Mirzasho`l turadi. Sanaat o`ndirisi Tashkent ha`m Nawayi wa`layatlar ajiralip turadi. Agrar tarawda Tashkent, Ferg`ana, Zarafshan rayonlarinda jaqsiraq rawajlang`an investitsiya ortalig`i Tashkent ha`m Qubla ekonomikaliq rayonlarda qolayliraq (tiykarinan Tashkent ha`m Qashqada`r`ya wa`layatinda).
Aldin`g`i keltirilgen kestedegi rayonlar tiykarg`i ekonomikaliq rayonlar esaplanadi. Onnan joqari ha`m to`mengi basqishlardi da ajiratiw mu`mkin. Misali, u`lkenirek (ko`lemde respublikada Orayliq Tashkent ha`m Mirzasho`l rayonlari), Qubla-batis Zarafshan ha`m Qubla ekonomikaliq rayonlar ha`mde tiykarg`i ekonomikaliq rayonlarg`a say halda qubla-shig`is (Ferg`ana) ha`m arqa- batis (To`mengi A`miwda`r`ya) regionlar ajiratiladi.
Solay etip O`zbekstan shen`berinde iri ekonomikaliq regionlar (4), tiykarg`i ekonomikaliq rayonlar (6), administrativ ekonomikaliq rayonlar (13), wa`layatlar ishindegi rayonlar (20 a`tirapinda) ha`m jergilikli, yag`niy rayon (tuman) rayonlari (164) ajiratiladi.
Tiykarg`i ekonomikaliq rayonlardi u`yreniwde to`mendegi ta`rtib usiniladi. - Ekonomikaliq rayon qurami maydani, xalqi ha`m milliy ekonomikada tutqan orni;
- Rayonnin` ekonomikaliq geografiyaliq orni, ta`biyiy sharayati ha`m ta`biyiy bayliqlarina baha beriw;
- Xalqi ha`m miynet resurslari, demografiyaliq jag`day ha`m miynet bazarinin` qa`liplesiwi; - Regional ekonomikanin` uliwma ta`riypi;
- Rayon sanaati ha`m onin` tarmaqlar qurami; - Awil-xojalig`i, onin` tarmaqlari;
- Transport ha`m basqa infrastruktura dizimi; - Xaliqqa xizmet ko`rsetiw tarawi;
- Rayonnin` investitsiya ortalig`i ha`m sirtqi ekonomikaliq baylanislar; - Tiykarg`i ma`seleleri ha`m rawajlaniwdag`i u`stinlik bag`darlar.
En` baslisi - regionlar ta`riyplemesinde ekonomikaliq ko`rsetkish ha`m mashqalalar, territorial o`zgeshelikler aniq aship beriliwi talap etiledi.
II-Bap. Tashkent ekonomikaliq rayoni.
Tashkent regioni (ekonomikaliq rayoni) sotsial-ekonomikaliq rawajlaniwina qaray O`zbekstanda jetekshi orindi iyeleydi. Onin` quramina Tashkent wa`layati ha`m ma`mleket paytaxti - Tashkent qalasi kiredi. Uliwma maydani - 15,6 min` km 2 qa ten` bolip, ol respublika territoriyasinin` 3,5%-in quraydi.
Bul ekonomikaliq rayonda 01.01.2001-jil mag`liwmatlarg`a qaray, uliwma 4508,7 min` xaliq jasaydi ha`m bul ko`rsetkish respublika xalqinin` 18%-ine ten`.
Xaliqtin` ortasha tig`izlig`i 1 km 2 qa 290 adam. Urbanizatsiya da`rejesi bir qansha joqari.
Tashkent ekonomikaliq rayoninin` qa`liplesiwinde basli faktorlardan biri, onin` ekonom- geografiyaliq orni esaplanadi, yag`niy oni ma`mlekettin` arqa-shig`is bo`liminde Shirshiq- Axangaran da`r`yalari basseyninde jaylasqanlig`i Ferg`ana ekonomikaliq rayoni menen tutasqanlig`i territoriyasi arqali basli transport jollarinin` o`tkenligi ha`m qon`si respublikalar ha`mde uzaq sirt elleri menen baylanis jasawg`a qolay sha`rayat jaratadi. Rayon payda etiwshi ja`ne bir basli faktor onin` territoriyasinda ku`diretli ilimiy-texnik ha`mde ekonomikaliq potentsialg`a iye bolg`an ma`mleet paytaxti - Tashkent qalasinin` jaylasqanlig`i menen belgilenedi. Bul jerde jaratilip otirilg`an jalpi milliy o`nimnin` 2/3 bo`limi sanaat u`lesine tuwra keledi.
Wa`layat o`zinin` u`lken qazilma bayliqlari, jer-suw resurslarina iye bolsa, paytaxt - Tashkent qalasi bolsa sanaat o`ndirisinin` joqari da`rejede ja`mlesiwi (kontsentratsiyalasiwi) ha`mde joqari ilimiy-texnik potentsiali menen ajiralip turadi. Tashkent ekonomikaliq rayoninin` u`lesine ma`mleket jalpi ishki o`niminin` 23,4%-i sanaat o`niminin` 27,7 ha`m awil-xojalig`inin` bolsa 14,4%-ine tuwra keledi.
O`zbekstanda sirt el investorlar menen qurilg`an ka`rxanalarinin` tiykarg`i bo`limi Tashkent regioninda toplang`an.
Tashkent wa`layati Tashkent wa`layati O`zbekstan Respublikasi quraminda 1938-jil 15- yanvar`da du`zilgen. Paytaxti - Tashkent qalasi. Tashkent wa`layatinda 15 awilliq rayonlar, 16 qala ha`m 18 qalashalar bar. Maydani 15,6 min` km 2 . Xalqi 01.01.2001-jil mag`liwmatlari boyinsha 2307,2 min` adam. Tashkent wa`layati Respublikada ko`mir, elektr energiyasi, polat, prokat, ren`li metallurgiya, ximiyaliq talshiq ha`m qurilis sanaati o`nimleri, paxta talshig`i, kanap, ovosh-paliz o`nimlerin jetistiriwge qa`nigeleskenligi menen ajiralip turadi.
Tashkent wa`layati O`zbekstannin` arqa-shig`isinda Shirshiq-Axangaran alabinda jaylasqan. Tashkent wa`layati jer beti du`zilisine qaray tiykarinan tegislik ha`mde tawli territoriyadan ibarat. Tashkent wa`layati paydali qazilmalarg`a bay. Bul jerde jaylasqan Angren-Almaliq sanaat rayoni mineral shiyki zat potentsialina qaray tek g`ana bul regionda, ba`lkim ma`mlekette de o`z aldina orin tutadi. Janilg`i tu`rlerinen Respublikadag`i en` iri Angren (qon`ir) ko`mir ka`ni de usi jerde jaylasqan. Ren`li metallardin` u`lken zapaslari ka`nleri aniqlang`an.
Klimati keskin kontinental. Jazi issi, qisi bolsa ortasha suwiq, yanvar` ayinin` ortasha hawa temperaturasi -1 0 -3 0 , iyul` ayinin` bolsa +26 0 qa ten`. Wa`layattin` tegislik bo`liminde jawin- shashin mug`dari ortasha 400-500 mm, tawli territoriyalarda 600 mm den ko`p. Wa`layat territoriyasinan Sirda`r`ya ha`m onin` salalari Shirshiq ha`m Axangaran wa`layatlari ag`ip o`tiwi, Sharvoq, Xojakent ha`m Tuyamug`iz suw saqlag`ishlarinin` qurilg`anlig`i suwg`armali diyxanshiliqti rawajlandiriwda u`lken a`hmiyetke iye. Bar bolg`an shiyki zat potentsiali tiykarinda Angren-Almaliq taw sanaati rayoni qa`liplesken.
Xalqi ha`m miynet resurslari. Tashkent wa`layati xalqi 2370,2 min` adam. Uliwma xaliqtin` 40,4%-i qalaliq jerlerde jasaydi. Wa`layat territoriyasi boyinsha xaliq ju`da` tegis emes jaylasqan. Xalqinin` tig`izlig`i 1 km 2 qa ortasha 153 adamnan tuwra keledi. Jilliq o`sim 1,4% ke ten`. Xalqi tiykarinan ta`biyiy o`sim esabinan ko`beymekte. Tashkent wa`layati demografiyaliq jag`dayinin` qa`liplesiwinde xaliqtin` migratsiyasi da basli rol oynaydi. 2000-jil aqirlarinda mexanik o`sim absolyut ko`rsetkishke iye.
Tashkent wa`layati boyinsha 2000-jilda miynetke jaramli xaliqtin` sani 1291,1 min` adam bolip, onin` 989,8 min` miynette ba`nt. Ha`zirgi ku`nde Tashkent wa`layatinin` 40,4% xalqi 16 qala ha`m 18 qalashalarda ha`m 59,6%-i bolsa awilliq jerlerde jasaydi. En` u`lken qalalari - Shirshiq (147 min` adam), Angren (130 min`), Almaliq (116 min`).
Xojalig`i. Tashkent wa`layati ekonomikasi industrial-agrar bag`darda rawajlang`anlig`i menen ajiralip turadi.
Sanaat o`niminin` 80,8%-i ma`mleketlik emes sektorg`a tuwra keledi. Wa`layatta, ha`zirgi o`tiw da`wirinde ekonomikaliq reformalardi izshil a`melge asiriw ekonomikanin` tarmaqlar ha`m territorial du`zilisin printsiplestiriw, oni erkinlestiriw, bazar infrastrukturasin qa`liplestiriw, duris ba`seke ortalig`in jaratiw arqali oni ja`nede rawajlandiriw ma`selelerine tiykarg`i itibar qaratilg`an.
Sanaati. Tashkent wa`layati respublikanin` 13%, Tashkent ekonomikaliq rayoni bolsa 47,1% sanaat o`nimin islep shig`aradi. Sanaat o`nimin o`ndiriw ko`lemi boyinsha wa`layat respublikada ekinshi orindi iyeleydi. Metallurgiya, ximiya, qurilis sanaatlari jaqsi rawajlang`an. Tashkent wa`layati ma`mlekette islep shig`arilatug`in polat, tayar prokat, ximiyaliq talshiq, ko`mir ha`m aynanin` derlik ha`mmesin, elektr energiya, mineral to`ginler, tsementtin` yarimina jaqinin beredi. Wa`layat ekonomikasi ha`m xaliqtin` sotsialliq turmisinda janilg`i energetika kompleksinin` a`hmiyeti ju`da` u`lken. 2000-jilda 2409,0 min` tonna ko`mir qazip shig`arilg`an. Angren ko`mirinin` sipati pa`s boliwina qaramastan, bahasi arzanlig`i menen ajiralip turadi. Onnan tiykarinan Angren J.E.S ha`m iri sanaat oraylarinin` talaplarin qanaatlandiriw ushin paydalaniladi.
Energetika bul komplekstin` joqari da`rejede rawajlang`an tarmag`i esaplanadi. Ha`zirde respublikada o`ndirlip atirg`an elektr energiyasinin` 45%-ten ko`pshiligin Tashkent ekonomikaliq rayoni u`lesine tuwra keledi. Ma`mlekettegi 27 GES-tin` 19-i usi regionda jaylasqan.
Metallurgiya Tashkent wa`layati sanaat kompleksinin` tayanish sanaat tarmaqlarinan biri esaplanadi. O`ndirilgen uliwma sanaat o`niminin` en` ko`p, yag`niy 32,3%-i wa`layat u`lesine tuwra keledi. Bul regionnin` qolayli transport ha`m ekonomikaliq geografiyaliq ornina iye bolg`an Bekabad qalasinda tek g`ana O`zbekstanda ba`lkim Orayliq Aziyadag`i alg`ashqi metallurgiya zavodi (1943-j.) iske tu`sirilgen. Ka`rxana O`zbekstan ha`m qon`si respublikadan keltiriletug`in temir-tirsek tiykarinan isleydi.
Ren`li metallurgiya Tashkent wa`layatinin` jetekshi ha`mde tiykarg`i qa`nigelesken sanaat tarmag`i esaplanadi. Onin` u`lesine wa`layat uliwma sanaat o`niminin` 1/4-i ha`m Respublikanin` yariminan artig`irag`i tuwra keledi. Ren`li metallurgiyanin` eki iri orayi - Almaliq ha`m Shirshiq qalalari payda bolg`an. Almaliqta taw-ka`n metallurgiya kombinati, Shimshiqta bolsa qiyin eriytug`in ha`m otqa shidamli metallar kombinati jaylasqan. Wa`layatta mashinasazliq ha`m metaldi qayta islew sanaatinin` o`nim islep shig`ariw ko`lemi 2000-jilda 38%-ti quradi. Wa`layatta Shirshiq awil-xojalig`i mashinasazlig`i ha`m transformator zavodlari ha`mde O`zbekstan ximiya mashinasazlig`i, joqari Shirshiq awil-xojalig`i mashinasazlig`i ta`jiriybe zavodlari bar.
Ximiya sanaati. Wa`layat uliwma sanaati o`nimlerinin` 12,2%-in beredi. Ximiya sanaatinin` iri ka`rxanalari qatarina Shirshiq elektroximiya kombinati, Almaliq ximiya zavodi, Yangiyul bioximiya zavodi, Axangaran «Santexmet» plastmassa zavodi, Almaliq ximiya zavodi, Angren «Uzbekrezinatexnika» birlespesi kiredi. 2000-jil aqirlarina kelip wa`layattta uliwma sanaat o`niminin` 10,5% qurilis materiallari sanaatina tuwra keledi. Respublikadag`i barliq tsement shiyki zatinin` yarimi, qaplama taslardin` 20%, gerbish shiyki zatinin` 1/4 bo`limi Tashkent wa`layatinda jaylasqan. Jen`il sanaatinin` wa`layat sanaat islep shig`ariwindag`i u`lesi 16,1% (2000-j.) quradi. Jen`il sanaatinin` paxta tazalaw, toqimashiliq, tigiwshilik, kanapti qayti islew tarmaqlari rawajlang`an. Wa`layatta aziq-awqat sanaatinin` u`lesi 11,8%-ti quraydi.
Bul jerde go`sh, su`t, o`simlik mayi, miywe-konserva, un-nan, konditer, alkogolsiz ishimlikler ka`rxanalari bar. Olar - Yangiyul, Shirshiq, Angren go`sh kombinatlari, Angren, “azalkent, Shirshiq su`t zavodlari, Yangiyul may kombinati ha`m konserva zavodi, Almaliqta pivo- sharob, Qibroyda alkogolsiz ishimlikler kombinatlari islep turipti.
Awil-xojalig`i. Tashkent wa`layati agrosanaat kompleksi rawajlaniw da`rejesine qaray Respublikada jetekshi orinlardin` birin iyeleydi. Diyxanshiliqta miywe-paliz, da`n, paxta shiyki zati ko`p jetistiriledi. Sonday-aq ma`mlekette jetistiriletug`in kanaptin` ha`mmesi usi wa`layatqa tuwra keledi. Sharwashiliqta iri shaqli qaramalshiliq ha`m qoyshiliq jaqsi rawajlang`an. 2000-jil esap- kitaplari boyinsha awil-xojalig`i jalpi o`niminin` 47,9%-i diyxanshiliq ha`m 52,1%-i sharwashiliqqa tuwra keledi. Wa`layatta uliwma egin maydanlari 339,1 min` gektardi (2000-j.) quraydi. Suwg`armali diyxanshiliq tiykarinan wa`layattin` batis ha`m qubla tegislik territoriyalarinda rawajlang`an. Go`sh-su`t sharwashilig`i jaqsi rawajlang`an. Wa`layatta uliwma 3684 fermer xojalig`i bar.
Tashkent wa`layati sotsialliq tarawlarinin` rawajlang`an da`rejelerine qaray ma`mlekette o`z aldina orindi iyeleydi. Xaliqtin` 91,5% oraylastirilg`an suw ta`miynati menen 80,3%-i bolsa ta`biyiy gaz benen ta`miyinlengen.
Transport ha`m sirtqi ekonomikaliq baylanislar. Wa`layat transport kompleksinde temir jol, avtomobil transporti jaqsi rawajlang`an. Sirtqi sawda aylanbasi 2000-jil 766,9 mln AQSh dollarina ten` boldi. Al 2000-jilda barliq transport qurallari arqali 152,1 mln tonna xaliq xojaliq ju`kleri tasilg`an. Sirtqi ekonomikaliq baylanislar «uzaq» sirt elleri ha`mde Dosliq awqami ma`mleketleri menen alip bariladi. 2000-jilda wa`layatta sirt el investorlari menen 182 qospa ka`rxana dizimnen o`tkizilgen. Sonnan 109-i islep turipti.
Tashkent wa`layati ko`leminde Batis, Arqa-Shig`is, Qubla-Shig`is, Orayliq ha`m Qubla ekonomikaliq rayonlar ajiratiladi.
1. Batis rayon - quramina Chinoz, To`mengi Shirshiq, Aqqurg`an, Buka, Yangiyul rayonlari kiredi. Bul rayon Tashkent wa`layatinin` 25%-ke jaqin territoriyasin ha`m usinnan artig`iraq xalqin o`zinde toplag`an halda, 30-35% awil-xojalig`i jalpi o`nimi ha`mde 10%-ke jaqin sanaat o`nimin jetkizip beredi. Bul wa`layattin` paxta ha`m pille jetistiretug`in tiykarg`i rayoni esaplanadi.
2. Qubla-Shig`is rayon - Axangaran ha`m Tashkent rayonlarin o`z ishine aladi. Wa`layat territoriyasinin` 20,5% ha`m xalqinin` 20%-ke jaqinin quraydi. Rayon wa`layattin` sanaat o`niminin` 45%-in jetkerip beredi. Al awilxojalig`i o`niminin` tek g`ana 10,3%-in beredi. Qubla- Shig`is rayon tek g`ana Tashkent wa`layati emes, ba`lkim ma`mlekettegi basli taw-ka`n sanaati rayoni esaplanadi. Onin` tiykarin Angren ha`m Almaliq sanaat tu`yinleri quraydi.
3. Arqa-Shig`is rayon - Zangiata, Tashkent, Qibroy ha`m Bustanliq rayonlarinan quralg`an. Wa`layat territoriyasinin` 38%, xalqinin` 30%-in quraydi. Sanaat o`niminin` 20%-ke jaqini, awil- xojalig`i o`niminin` 20-25% tuwra keledi. Qala a`tirapi xojalig`i payda bolg`an. Paliz, miywe- ju`zimgershilik, go`sh, su`t, sharwashlig`i jaqsi rawajlang`an.
Iri sanaat orayi - Shirshiq qalasi. 4. Orayliq rayon - quraminda Parkent, Joqari Shirshiq, Orta Shirshiq rayonlari bar. Ekonomikaliq, demografiyaliq potentsiyalina qaray wa`layatta ortasha orindi iyeleydi. Onin` wa`layat sanaat o`nimlerin o`ndiriwdegi u`lesi 10%, jalpi awil-xojaliq o`niminin` bolsa 20% beredi. Tiykarinan jen`il ha`m aziq-awqat sanaati, sonday-aq awil-xojalig`i mashinasazlig`i rawajlang`an. Awil-xojalig`inda paxtashiliq, baqshiliq, da`n jetistiriw jetekshi orinda.
5. Qubla rayon - Bekabad qalasi ha`m rayoni shen`berinde ajiratilg`an. Wa`layattin` 5% territoriyasi ha`m 9%-ke jaqin xalqin quraydi. Ekonomikaliq jag`ina qaray wa`layattin` salistirmali pa`s rawajlang`an rayoni esaplanadi.
Sonday bolsada wa`layat sanaat o`niminin` 11%-in, jalpi awil-xojaliq o`niminin` 7-10%-in beredi. Rayonnin` ekonomikaliq orayi - Bekabad qalasi. Tashkent wa`layati ekonomikaliq rayoninin` keleshek rawajlaniwinda onin` geografiyaliq orni, mineral shiyki zat, demografiyaliq ha`mde infrastruktura potentsiali transporti u`lken ta`sir ko`rsetedi. Sonin` menen birgelikte ma`mleket paytaxti iri o`ndiriwshi ha`m tutiniwshi Tashkent qalasinin` barlig`i keleshekte wa`layattin` ekonomikali qha`m sotsial rawajlaniwindag`i basli faktorlardan biri bolip qaladi.
Tashkent qalasi
Tashkent qalasi O`zbekstan Respublikasinin` paytaxti esaplanadi. Ol Respublikanin` arqa- shig`is bo`liminde, Shirshiq da`r`yasi jaqininda bunnan 2000-jil burin payda bolg`an.
Ha`zirgi ku`nde Tashkent qalasi tek g`ana O`zbekstan emes, ba`lkim Orayliq Aziyadag`i en` iri sanaat, ilim ha`m ma`deniyat orayi esaplanadi. Tashkent qalasinin` qolayli geografiyaliq orni ha`mde basli transport jollari boyinda jaylasqanlig`i onin` tariyxiy payda boliwi ha`m rawajlaniwinda u`lken a`hmiyetke iye bolg`an.
Tashkent qalasi u`lesine O`zbekstan Respublikasi jalpi ishki o`niminin` 16,4%-i ha`m sanaat o`niminin` 16,9%-i tuwra keledi. Onda Tashkent ekonomikaliq rayoninin` 47,4% xalqi jasaydi. Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|