O’zbekiston aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qomitasi toshkent axborot tehnologiyalari universiteti

Monitoring deb aniq belgilangan, tor doiradagi ma'lumotlarni doimiy to’plash, izlash tizimiga
aytiladi.  Monitoring  ommaviy  axborot  vositalarini  o’rganishda  eng  ko’p  tarqalgan.  Ko’pincha
monitoring  ob'ekti  bo’lib  reklama  va,  birinchi  navbatda,  uning  radio  va,  ayniqsa,  televidenie  kabi
vositalari hisoblanadi.
Quyida  batafsil  yoritiladigan  marketing  tadqiqotlari  bozor  rivojlanishining  tendentsiyalari  va
jarayonlari,  uning  sig’imi,  sotilishlar  dinamikasi,  raqobatchilarning  xatti-harakatlari,  shuningdek,
iste'molchilar  xatti-harakatlarining  sabablari,  mahsulotning  raqobatbardoshligi,  rag’batlantirish  va
reklamaning samaradorligi, taqsimlash kanallari va boshqalarga nisbatan qo’llanadi.
Yig’ilgan  marketing  axborotiga  ishlov  berish  maqsadida  tegishli  dastur  asosida  analitik
marketing tizimi yaratiladi. U ma'lumotlar banki va modellar bankini o’z ichiga oladi. Prognozlash
jarayonlarining  tahlilini  o’tkazishda  o’rtacha  miqdorlar,  guruhlashlar,  trendlar,  regression  va
korrelyatsion  usullar,  omilli  va  klasterli  tahlil,  qarorlarni  qabul  qilish  nazariyasi  usullari,
jarayonlarni  o’rganish  usullari,  evristik  usullar  va  shu  kabi  boshqa  iqtisodiystatistik  va
iqtisodiymatematik usullar qo’llanadi.
Hosil bo’lish bosqichlariga qarab marketing axborotini quyidagi ikki turga bo’ladilar:
1.  Birlamchi  axborot  -  aniq  marketing  muammosini  echish  uchun  maxsus  dala  (bozor)
tadqiqotlari va modellash asosida hozirgina olingan ma'lumotlar massivi;
2.  Ikkilamchi  axborot  -  qachonlardir  korxonada  tadqiq  qilinayotgan  aniq  muammo  echimi
bilan  bog’liq  bo’lmagan  qandaydir  maqsadlar  uchun  kimdir  tomonidan  to’plangan  ma'lumotlar
to’plami.
Axborotning ikkala turi ham o’ziga xos afzalliklar va kamchiliklarga ega. Masalan, ikkilamchi
axborot  arzonroq  tushadi,  uni  olish  va  ishlatish  oson,  shuningdek,  u  nisbatan  haqqoniydir.  Biroq
O’zbekiston  sharoitida,  aniqrog’i  uning  axborot  makonida  hozircha  malakali  marketing
ma'lumotlari juda kam, rasmiy, shu jumladan, qaydnomali va regional statistika esa tarqoq, kamdan-
kam  holda  tizimli  ko’rinishda  berilgan  va  shuning  uchun  hamma  vaqt  ham  kuzda  tutilayotgan
marketing  faoliyatining  maqsadlarini  aks  ettirmaydi.  Bunday  holatda  tadqiqotchilar  oddiga
qo’yiladigan vazifalarning aniq maqsadlariga ko’ra to’planadigan, har doim eng yangi va ishonchli
bo’lgan birlamchi marketing axborotlariga ko’proq tayanishga to’g’ri keladi.
Axborotni,  ayniqsa,  tashqi  muhit  haqidagi  axborotni  izlash  va  shakllantirishda  kompyuter
axborot  tarmoqlari  muhim  rol  o’ynaydi.  Hozirgi  vaqtda  ikki  turdagi  tarmoqlar  kanallari  mavjud.
Internet  -  45  mingdan  ko’proq  kichik  lokal  tarmoqlardan  iborat  bo’lgan  global  kompьyuter
tarmog’idir.  U  butun  er  kurrasi  bo’yicha  uzluksiz  va  markazlashgan  axborot  almashishga  imkon
beradi.  Hozirgi  vaqtda  undan  jahonning  150  mamlakatida  56  milliondan  ko’proq  kishilar
foydalanadilar.  Foydalanuvchilar  elektron  pochtani  yuborishlari,  xarid  qilishlari,  tadbirkorlik
axborotini  olishlari  mumkin.  Tijorat  kanallari  -  ta'sischi  kompaniyalarning  abonent  to’lovlari
asosida  ishlaydigan  axborot  va  marketing  xizmatlaridir.  Mijozlarga  axborot  olish  (yangiliklar,
kutubxonalar, ma'lumotlar va boshqalar), xarid qilish, hordiq chiqarish va muloqot qilish (elektron
taxtalar, o’yinlar, forumlar), elektron pochtadan foydalanish imkoniyatlari beriladi.