O’zbekiston milliy universiteti

bet	6/6
Sana	15.11.2020
Hajmi	0.71 Mb.
	#146237

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
fahmfarosataql birligining shaxs tarbyasidagi ahamiyati.

III-Bob bo’yicha xulosa

Birinchidan, shaxsda fahm-farosat, estetik didni, san‟atni tushunish

qobiliyatini tarbiyalash, undan ma‟naviy bahra olish imkoniyatlarini kengaytirish,

ezgulik, go„zallik fazilatlarini ma‟naviy-axloqiy qiyofasida shakllantirish muhim

vaziflardan biridir.

Ikkinchidan, yoshlarning intellektual qobiliyatlari, kasbiy malakasi, ma‟nan

va ruhan barkamollik kabi ijtimoiy sifatlari butun jamiyatning rivojlanish

darajasiga ijobiy ta‟sir ko„rsatadi.

Uchinchidan, mamlakatimiz ijtimoiy-ma‟naviy hayotini tubdan yaxshilash,

madaniyat, ma‟rifat, axloq, ayniqsa estetika bilan bog„liq muammolarning ilmiy-

nazariy yechimini topish masalalari bevosita va bilvosita ta‟lim-tarbiya

jarayonlariga, ayniqsa, yoshlarni tarbiyalash ishlarini takomillashtirish, shaxsda

axloqiy-estetik fazilatlarni shakllantirish masalasiga bevosita bog„liq.

To„rtinchidan, shaxsda fahm-farosat-aql birligini tarbiyalash orqali hayotga

bo„lgan ongli munosabatni shakllantirish, ularga atrofimizda bo„layotgan voqea-

hodisalarga dahldorlik hissini oshirish zamon talabidir.

XULOSA

Dissertatsiyaning umumiy mazmunidan kelib chiquvchi qisqa ilmiy-nazariy

xulosalar quyidagilardan iborat:

Birinchidan, yoshlar tarbiyasida milliy ma‟naviy-axloqiy kamolotning

tadrijiy rivojini ta‟minlash, uning g„oyaviy asoslarini takomillashtirish va amaliy

jihatdan faollashtirish. Bu borada, eng avvalo, Sharq va G„arb faylasuflarining

ijtimoiy axloqqa oid ma‟naviy merosi va g„oyalarini yangicha talqin qilish,

rivojlanayotgan jamiyatlarda, jumladan, O„zbekistonda jamiyat ma‟naviy muhitini

barqaror rivojlantirib borish va uning shaxs kamolotidagi ta‟sirini oshirish

konsepsiyalarini uyg„unlikda anglash.

Ikkinchidan, hozirgi O„zbekiston aholining yosh xususiyatiga ko„ra,

rivojlanib borayotgan mamlakatlar tarkibiga kiradi. Chunki 18 yoshgacha bo„lgan

yoshlar umumiy aholining taxminan 40 foizini, 30 yoshgacha bo„lganlar esa 64

foizini tashkil etadi. Yurtimizda yashayotgan yoshlar kamoloti masalasiga nafaqat

ota-onalar, balki mamlakat fuqarolari, jamiyatimizning burchi sifatida qarashi

uning nihoyatda jiddiy ekanligidan dalolat beradi. Zero, yoshlar bugungi

niyatlarimizni

ertaga

ro„yobga

chiqaradigan,

mamlakat

taraqqiyotini

ta‟minlaydigan, har bir sohada o„z iqtidori va iste‟dodini to„la-to„kis namoyon eta

oladigan

avlod

sifatida

shakllanishi

zarur.

Yoshlarda

fahm-farosatni

takomillashtirib borish jamiyat ijtimoiy taraqqiyoti va unda shaxs faolligi

muammosini ijobiy, to„liq hal etishda muhim o„ringa ega.

Uchinchidan, jamiyat ijtimoiy qiyofasining shakllanish jarayoni ma‟naviy-

axloqiy muhit ta‟siri doirasidagi axloqiy ong, axloqiy xatti-harakat, ijtimoiy

faoliyat, ijtimoiy-siyosiy muloqot va axloqiy munosabat hamda o„z-o„zini anglash

bilan amalga oshiriladi, zero, vatanimiz kelajagi, xalqimiz oldida turgan ulkan

maqsadlarga erishish, avvalo, ma‟naviy-axloqiy jihatdan yetuk shaxslarga,

ularning axloqiy kamolotiga bog„liqdir. Insoniyat taraqqiyotining har bir davrida

ma‟naviy barkamollik masalasiga alohida e‟tibor qaratilgan, chunki aynan

ma‟naviy-axloqiy kamolot insonning ruhiy poklanishi, axloqiy ong va axloqiy

hissiyotlarga ega bo„lishi, halol va pok yashashi, mustahkam e‟tiqodga ega

bo„lishiga sabab bo„ladi.

To‘rtinchidan, Shaxsning axloqiy faolligini ta‟minlash ijtimoiy ong

shakllari va ijtimoiy taraqqiyot uyg„unligiga xizmat qiluvchi fuqarolik institutlari

faoliyatini kuchaytiradi, jamiyat ma‟naviy-axloqiy muhitining demokratik

rivojlanish asoslarini ishlab chiqish, nodavlat va notijorat tashkilotlari va jamoat

birlashmalari ta‟sir doirasini kengaytirish taqozo etiladi. Fuqarolik institutlarining

o„zaro ma‟naviy hamkorligi kelajagimiz poydevori bo„lmish yoshlar dunyoqarashi

va ijtimoiy faoliyatiga ijobiy ta‟sir qilib qolmay, ular qalbi va ongiga boy ma‟naviy

merosni singdirishga, mamlakatda barkamol avlodni shakllantirishga ham xizmat

qiladi.

Beshinchidan, yoshlarda fahm-farosat-aql birligini ta‟minlovchi zamonaviy

omillarini yaratish jamiyatda ta‟lim tizimi taraqqiyotini kafolatlovchi mustaqil

tafakkurli shaxslar kamolotiga xizmat qiladi. Bugungi murakkab davrda ogohlik,

sezgirlik, hushyorlik har qachongidan ham muhim ekanligi jamiyat ma‟naviy-

axloqiy muhitini sog„lomlashtirish va barqarorlashtirish borasida bir qator amaliy

ishlarning samaradorligini kuchaytirish zaruriyatini yuzaga keltiradi.

Oltinchidan, shaxsning axloqiy faolligi natijasida takomillashib boradi.

Bunda ulug„ ajdodlarimiz tomonidan ma‟naviy-axloqiy yetuklikka erishishga

xizmat qilgan va tajribadan o„tgan, asrlar davomida shakllanib, sayqal topgan or-

nomus, uyat, andisha, sharm-u hayo, ibo, iffat kabi yuksak axloqiy tushunchalar,

axloqiy qadriyatlar milliy axloqiy mezonlar majmui – sharqona axloq kodeksining

yuqoridagi dialektik birlik makonidagi funksional ahamiyatini o„rganish va undan

foydalanish uslubiyatini yaratish benihoya muhimdir.

Ushbu xulosalar asosida dissertatsiya natijalaridan foydalanish bo„yicha

quyidagi tavsiyalar ishlab chiqilgan:

O„zbekiston televideniyasida yoshlarda fahm-farosatni tarbiyalashga

qaratilgan teleko„rsatuvlarni ko„paytirish;

Bosma elektron ommaviy axborot vositalarida yoshlar intellektual

salohiyatini ko„tarishga yordam beradigan sayt va xabarlarni tashkil etish;

Donishmandlarning yoshlarda fahm-farosatni shakllantiradigan hikmatli

so„zlari asosida ommabop kitoblarni chop etish;

Universitet qoshida talaba yoshlarda did, fahm-farosat va aql uyg„unligini

tarbiyalashga ko„maklashuvchi to„garaklar tashkil etish.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

Rasmiy hujjatlar:

1. O„zbekiston

Respublikasining

Konstitutsiyasi.

–

Toshkent:

O„zbekiston, 2008.-40b.

2. “Talim to„g„risida” O„zbekiston Respublikasining Qonuni. 1997 yil,

29 avgust // O„zbekistonning yangi qonunlari. -Toshkent: Adolat , 1998. - № 17.

-B.3-16.

3. “Kadrlar

tayyorlash milliy dasturi to„g„risida” O„zbekiston

Respublikasining Qonuni. 1997 yil, 29 avgust // O„zbekistonning yangi

qonunlari. - Toshkent: Adolat, 1998. - № 18. -B.3-36.

4. “Yoshlar yili” Davlat dasturi to„g„risida” O„zbekiston Respublikasi

Prezidentining Qarori. 2008 yil, 29 fevral. // Xalq so„zi. 2008. -1 mart.

5. “Barkamol avlod yili” Davlat dasturi. –Toshkent: O„zbekiston, 2010.-

80 b.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari:

1. Karimov I.A. O„zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosiy,

mafkura.T.1.-Toshkent: O„zbekiston, 1996.-364 b.

2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2. -Toshkent:

O„zbekiston, 1996.-364 b.

3. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T.3. -Toshkent:

O„zbekiston, 1996.-366 b.

4. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo„lida .T.4. -Toshkent: O„zbekiston,

1996.-349 b.

5. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash–davr talabi. T.5. -

Toshkent: O„zbekiston, 1997.-384 b.

6. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o„z qo„limiz bilan quramiz.T.7. –

Toshkent: O„zbekiston, 1999.- 410 b.

7. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot –pirovard

maqsadimiz. T.8. –Toshkent: O„zbekiston, 2000. -528 b.

8. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas‟ulmiz . T.9. -

Toshkent: O„zbekiston, 2001.-432 b.

9. Karimov I.A. O„zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram

bo„lmaydi. T.13. -Toshkent: O„zbekiston, 2005.-448 b.

10. Karimov I.A. Inson, uning huquq va erkinliklari-oliy qadriyat. T.14. -

Toshkent: O„zbekiston, 2006. – 280b.

11. Karimov

I.A.

Jamiyatimizni

erkinlashtirish,

islohotlarni

chuqurlashtirish, ma‟naviyatimizni yuksaltirish va xalqimizning hayot darajasini

oshirish-barcha ishlarimizning mezoni va maqsadidir. T.15.-Toshkent:

O„zbekiston, 2007.-320 b.

12. Karimov I.A. Mamlakatni modernizatsiya qilish va iqtisodiyotimizni

barqaror rivojlantirish yo„lida. T.16. -Toshkent: O„zbekiston, 2008.-368 b.

13. Karimov I.A. Yuksak ma‟naviyat-engilmas kuch. -Toshkent:

Ma‟naviyat, 2008. -176 b.

14. Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada

chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. –Toshkent:

O„zbekiston, 2010. - 56 b.

1. Kitob va turkum nashrlar:

1.1.Abdulla Avloniy. Turkiy guliston yoxud axloq. –Toshkent: O„qituvchi,

1992. –160 b.

1.2.Abdulla Sher. Axloqshunoslik. –Toshkent: O‟zbekiston faylasuflar

milliy jamiyati nashriyoti 2010.- 327 b.

1.3.Abdulla Sher, Bahodir Husanov.Estetika. T. O‟zbekiston Faylasuflari

Milliy jamiyati 2010.

1.4.Abu Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil Al-Buxoriy. Hadis.4- kitob. –

Toshkent: Qomuslar Bosh tahririyati, 1996. -527 b.

1.5.Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri.-Toshkent: Abdulla Qodiriy

nomidagi xalq merosi rashriyoti, 1993. -223 b.

1.6.Abu Nasr Forobiy. Fazilat, baxt-saodat va kamolat haqida .-Toshkent:

Yozuvchi, 2001.-64 b.

1.7.Avesto.Tarixiy – adabiy yodgorlik / Asqar Mahkam tarjimasi. –

Toshkent: Sharq, 2001.-384 b.

1.8.Avesto. Yasht kitobi / M.Isxoqov tarjimasi.-Toshkent: Sharq, 2001.-

128 b.

1.9.Al-Faqih Abu Lays As-Samarqandiy. Tanbehul-g„ofiliyn. Birinchi

kitob. – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994.

-112 b.

1.10Aliqulov X. Gumanistik meros va shaxs ma‟naviy kamoloti.-Toshkent:

Falsafa va huquq instituti nashriyoti, 2006. -60 b.

1.12.Aliqulov X., Ro„ziev R., Nosirov va boshq. Homiylik va saxovat-eng

oliy qadriyat. - Toshkent: Falsafa va huquq instituti nashriyoti, 2006. -34 b.

1.13.Amir Temur o„gitlari. To„plam / Tuzuvchi B. Ahmedov. – Toshkent:

Navro„z, 1992.-64 b.

1.14.Arastu. Сочинения. В 4 т-х. Т.1. – М.: Мысль, 1976. – 550 с.

115.Arastu. Poetika. – Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at

nashriyoti, 1980.-150 b.

1.16.Axloq-odobga oid hadis namunalari.-Toshkent: Fan, 1990. -170 b.

1.17.Ahmad Yassaviy. Devoni hikmat. -Toshkent: Nashriyot matbaa

birlashmasi, 1992. -207 b.

1.18.Bobomurod Ahmadjon. Islom odobi va madaniyati. – Toshkent:

Cho„lpon, 1995.–176 b.

1.1.9.Bozorov O, Xudoyqulov A. Axloqiy qadriyatlar va islom.-Samarqand

Zarafshon, 1992.-64 b.

1.20.Борев Ю.Б. Эстетика.-4-е изд. доп. –М.:Политиздат, 1988.-496 с.

1.21.Buyuk siymolar, allomalar (O„rta Osiyolik mashhur mutafakkirlar va

donishmandlar). – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi

nashriyoti, 1995. –204 b.

1.22.Бычков В.В. Эстетика. -М.: Аспект-пресс, 2002. - 346 с.

1.23.Tafakkur gulshani .-Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at

nashriyoti, -1981. -584 b.

1.24.Гармонический человек. Из истории идей о гармонически

развитой личности. – М.: Искусство, 1965. – 322 с.

1.25.Голубева Г.А. Этика. Учебник.-М.: Экзамен, 2005.-320 с.

1.26.Гусейнов А.А., Апресян Р.Г. Этика. Учебник.–М.:Гардарики,

2004.-472 с.

1.27.Jumaboev Y. O„zbekistonda falsafa va axloqiy fikrlar taraqqiyoti

tarixidan.-Toshkent: O„qituvchi, 1997.-183 b.

1.28.Jo„raev N. Yangilanishlar konsepsiyasi: Yaratilishi, evolyusiyasi va

amaliyoti. -Toshkent: Manaviyat, 2002. -80 b.

1.29.Ziyomuhammedov B. Komillikka eltuvchi kitob.-Toshkent: Turon-

iqbol, 2006. -351 b.

1.30.Ibrohimov A. va boshqalar. Vatan tuyg„usi. -Toshkent: O„zbekiston,

1996.-396 b.

1.31.Imomnazarov M. Milliy manaviyatimiz nazariyasiga chizgilar.-

Toshkent: Sharq, 1998.-240 b.

1.32.Islom, tarix va ma‟naviyat. – Toshkent: Meros, 2000. – 112 b.

1.33.Инжил. – Стокгольм: 1992.-296 б.

1.34.Каган

М.С.

Эстетика

как

философская

наука.

–Л.:

СПб.Ленинградск. ун-т, 1987. -466 с.

1.35.Каган М.С. Философская теория ценностей. -СПб., Питер.1997. -

544 с.

1.35.Кант И. Сочинение. 6 т-х. Т.4. Часть 2. Метафизика нравов. – М.:

Мысль, 1965. – 478 с.

1.36.Komilov N. Tasavvuf yoki komil inson axloqi. Birinchi kitob. -

Toshkent: Yozuvchi, 1996. -272 b.

1.37.Komilova M., Abidova S. Milliy axloqiy qadriyatlar va ularning

tarbiyaviy ahamiyati. -Toshkent: Fan, 2000. -20 b.

1.38.Культура. Нравственность. Человек. – Тошкент: Фан, 1991. – 98 с.

139.Лармин О.В. Эстетический идеал и современность. – М.:

Искусство, 1984. – 202 с.

1.40.Курбанмамадов А. Эстетическая доктрина суфизма. –Душанбе:

Дониш, 1987. – 108 с.

1.41.Mamajonov B., Qodirov K. Manaviyat jilolari. -Toshkent: Qatortol-

Kamolot, 1998. – 192 b.

1.42.Mahmud Sattor . O„zbek udumlari .-Toshkent: Fan , 1993. - 220 b.

1.43.Mahkamov U. Axloq – odob saboqlari. – Toshkent: Fan, 1994. – 134

1.44.Mahmudov T., Olimov Ya. O„zbekiston san‟atida inson omili. –

Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1988. – 196

1.45.Mahmudov T. Mustaqillik va manaviyat. O„zbekiston Respublikasi

Prezidenti I.Karimov asarlari asosida. – Toshkent: Sharq, 2001.-160 b.

1.46.Mahmudov T. Komillik asrorlari: Hayotiy hikmatlar .-Toshkent:

Adolat, 2006. -96 b.

1.46.Mahmudov K. Turmush ziynati.-Toshkent:O„qituvchi, 1991.-207 b.

1.47.Mahmudova G. Jadidizm va Turkistonda axloqiy-estetik fikr

taraqqiyoti.-Toshkent: Davr-press, 2006. -116 b.

148.Mashriqzamin – hikmat bo„stoni. - Toshkent: Sharq, 1997. -400 b.

1.49.Ma‟naviy kamolot omillari /Akademik E.Yu. Yusupov tahriri ostida. -

Toshkent: Universitet, 1995.- 64 b.

1.50.Musurmonova O. Ma‟naviy qadriyatlar va yoshlar tarbiyasi.-

Toshkent: O„qituvchi, 1996. -192 b .

1.51.Navoiy Alisher. Hikmatlar. –Toshkent: Sharq, 2006. -224 b.

1.52.Navoiy Alisher. Mahbub ul-qulub (Qalblar sevgilisi). – Toshkent:

G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1983. -112 b.

1.53.Nazarov Q.N. Aksiologiya: qadriyatlar falsafasi.- Toshkent:

Ma‟naviyat, 1998. -121 b.

1.54.Радугин А.А. Этика. - М.: Центр, 2003.-224 с.

1.55.Falsafa asoslari / Tuzuvchi va masul muharrir: Q.Nazarov.-Toshkent:

O„zbekiston, 2005. -384 b.

1.56.Falsafa: O„quv qo„llanma / E.Yu.Yusupovning umumiy tahriri ostida.-

Toshkent: Sharq, 1999. -496 b.

1.57.Falsafa. Qomusiy lug„at / Tuzuvchi va mas‟ul muharrir Q.Nazarov. -

Toshkent: Sharq, 2004.-406 b.

1.58.O„zbekiston milliy ensiklopediyasi. 12-tomlik. 1-3.- Toshkent:

O„zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2006. - 712 b.

1.59.Qur‟oni karim. Tarjima va tafsir muallifi:Shayx Abdulaziz Mansur /

Mas‟ul muharrir: Bahrom Abduhalimov. – Toshkent: Toshkent islom

universiteti, 2007. – 624 b.

1.60.Husayn Voiz Koshifiy “Axloqi Muhsiniy”, O‟zbek Milliy

insklopediyasi; Davlat ilmiy nashriyoti; - 2011 yil, 279-bet.

1.61.Husayn Voiz Koshifiy. Futuvvatnomai Sultoniy yoxud javonmardlik

tariqati.-Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti,

1994.-112 b.

2. Dissertatsiya va dissertatsiya avtoreferati:

2.1 Abdullaev Национальное своеобразие и основные факторы

развития эстетической культуры: Автореф. дисс… д-ра филос.наук. –

Ташкент, 1994. – 48 с.

2.2 AbdullaevT.U. Диалектика национальных и общечеловеческих

ценностей в сфере быта: Автореф.дисс... д-ра филос.наук. –Ташкент, 1992.-

36с;

2.3 Mahmudova G.T.Turkistonda jadidchilik harakati va uning axloqiy-

estetik fikr taraqqiyotiga ta‟siri:Falsafa fanlari nomzodi... diss. avtoref. –

Toshkent, 1996.-18b;

2.4 Nurmatova M.A. Shaxs ma‟naviy kamolotida estetik va axloqiy

qadriyatlar uyg„unligi muammosi. Avtoref. Fa.fan.dok. Toshkent 2011,48b

2.5 Husanov B.E. Shaxs va jamiyat munosabatlarida go„zallikning

namoyon bo„lish xususiyatlari: Falsafa fanlari nomzodi... dis. avtoref. –

Toshkent, 2002.-16 b;

3. Jurnallardagi maqolalar:

3.1 Abdullaeva N. Fuqarolik jamiyati taraqqiyotida estetik tarbiyaning

o„rni

// Ijtimoiy fikr 2011 №4 B 36-38.

3.2 Abdullaeva N Estetik did tarbiyasi.// Yoshlik .- 2010 № 12 25-26 b

3.3 Tulenova G. Milliy qadriyatlarning tarbiyaviy ahamiyati // Sog„lom

avlod uchun. – 1998. - № 4. – B. 4 – 5.

3.4 Shermuhamedova N. Ma‟naviy barkamollik // Ta‟lim.- 2009. -12 iyun

№ 23 (140)

3.5 Hasanov A. Yoshlar va milliy qadriyatlar // Muloqot. – 2000. - № 3. –

B. 14 – 15.

3.6 Yunusova N. Go„zallikning besh jilosi//Guliston.-1999, -1-son. -B.10-

11.

Xorijiy adabiyotlar:

4.1. Feagin Joe R. Racial and ethic relations. 2-ed. 1989.

4.2. Horowtz O. Ethic Groups in conflict. University of California Press.

Berkley, Los Angeles, London. 1986.

4.3. Nash R. History as she writes//New society 1972. 3 .VII p. 230-231.

4.4. Price-Williams D. Cultural Psychology. In: Lindrey G. and E. Arinson

(Eds). Handbook of social Psychology 3 rd ed. – New York. 1985.

5. Internet saytlariga havolalar

5.1. www.

info.islom.uz

5.2. www.ziyonet.uz

5.3. www.

ziyouz.com

5.4. www. region.uz

5.5. www.wordwidewar.ru

Download 0.71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6