O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi

Sotsial ehtiyojlar

barqarorlikka 

ishonchga 

mustaqil taraqqiyotga 
3. 
Rag‘bat va talablar

moddiy 

sotsial 

estetik 
3. 
Rag‘bat va talablar 

zamonaviy ishlab chiqarishga 

ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotga 

rahm shavqatga 
Jahon amaliyotida motivatsiya vositasida unumli mehnatga chorlashning turli nazariyalari
mavjud. Bular jumlasiga: 

”X”(iks) va “U”(igrek) nazariyasi 

---

 

O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi
 
______________________________________________________________________ 

kutish nazariyasi 

boisiy(gigienik) tozalanish nazariyasi 

adolatlilik (haqqoniylik) nazariyasi 

ehtiyojlar ustunligi nazariyasi. 
Ehtiyojlar ustunligi nazariyasi negizida kishilar ehtiyojlari va qiziqishlari orqali 
ularning mehnatlarini motivlashtirish g‘oyasi yotadi. Buni quyidagi sxemadan ko‘rish 
mumkin. 
1-rahbar bo‘ysunuvchilarga ehtiyoj va qiziqishlarni chetlab ta’sir ko‘rsatadi (bu yerda 
qarorlarning bajarilishi hech kimni qiziqtirmaydi). 
2-bo‘ysunuvchilarga faqat rahbarning ehtiyoji va qiziqishini inobatga olingan holda ta’sir 
o‘tkaziladi (bu yerda qarorlarning bajarilishi faqat rahbarning manfaatini ko‘zlaydi) 
3-boshqarish o‘zaro ta’sir ostida amalga oshiriladi. Bu yerda qarorning bajarilishiga har 
ikkala tomon manfaatdor. 
4-ta’sir qilish faqat bo‘ysunuvchilarning ehtiyoji va qiziqishiga asoslanadi. 
1,2 va 4 yondashuvlar rahbar bilan bo‘ysunuvchilar o‘rtasida qarshi harakatga olib keladi. 
Natijada rahbar va jamoa, rahbar va ayrim bo‘ysunuvchilar ehtiyojlari o‘rtasida no muvofiqlikning 
paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Shu sababli rahbar motivlashtirishni faqat ehtiyoj va qiziqishlar 
yordamida amalga oshirishi lozim.