O’zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Qo’mitasi huzuridagi Fiskal instituti

Individual bilvosita soliqlar - qat'iy belgilangan tovarlar guruhlariga solinadi.
Umumjahon bilvosita soliqlar - asosan barcha tovar va xizmatlarga solinadi.
Fiskal-monopoliya egri soliqlari - davlat tuzilmalarida sotiladigan barcha ishlab chiqarilgan tovarlardan undiriladi.
Eksport-import operatsiyalari paytida tovarlar va xizmatlar uchun bojxona to'lovi belgilanadi.
Soliqlar turlari:

1. 
   Korporativdaromad solig'i
   
2. 
   Shaxsiy daromad solig'i
   
3. 
   Qo'shilgan qiymat solig'i
   
4. 
   Aksiz solig'i
   
5. 
   Yer qaʼridan foydalanuvchilarning soliqlari va maxsus toʻlovlari
   
6. 
   Eksport qilinadigan neft uchun renta solig'i
   
7. 
   Ijtimoiy soliq
   
8. 
   Yer solig'i
   
9. 
   Avtotransportsolig'i
   
10. 
    Mulksolig'i
    

Soliq elementlari - soliq qonunchiligi bilan tartibga solinadigan soliqni qo'llash shartlarini belgilovchi tarkibiy qismlar majmui. Soliqning bir nechta elementlari mavjud, xususan:
soliq subyekti
soliq ob'ekti
soliq manbai
soliq miqdori
soliq imtiyozlari
soliq stavkasi
soliq davri
soliqni hisoblash tartibi
soliq hisoboti
soliq to'lash tartibi
1.Soliq sub'ekti yuridik yoki jismoniy shaxs, ya'ni soliq to'lovchilar deymiz. Soliq to'lovchilar:
Xodimlar - bu o'z mehnati bilan moddiy va nomoddiy manfaatlar beradigan va ma'lum imtiyozlarni oladigan shaxslar, ya'ni jismoniy shaxslar:
xo'jalik yurituvchi sub'ektlar kapital egalari, ya'ni yuridik shaxslardir.
Soliq to'lovchi - soliqlar va byudjetga boshqa majburiy to'lovlarni to'lovchi shaxs. Shaxs jismoniy va yuridik shaxsga bo'linadi: jismoniy shaxs - Qozog'iston Respublikasi fuqarosi, xorijiy davlat fuqarosi, fuqaroligi bo'lmagan shaxs. Soliq tashuvchilar - bu soliq yukini haqiqatda ko'taruvchi jismoniy shaxslar, oxirgi soliq to'lovchilar, ya'ni davlat fuqarolari. Yuridik shaxs - Qozog'iston Respublikasi yoki xorijiy davlat qonunlariga muvofiq fuqarolik, shu jumladan iqtisodiy huquq va majburiyatlarning sub'ekti sifatida faoliyat yurituvchi tashkilot yoki korxona.
2. Soliq ob'ekti - Soliq ob'ekti soliqni hisoblash uchun asos bo'lib, ya'ni soliq nima uchun to'lanishini ko'rib chiqadi, masalan: daromad, mulk, tovar, meros, yer va boshqalar. qayd etilganlar soliqqa tortiladi.
3. Soliq manbai.
Soliq manbai soliq to'lash uchun mo'ljallangan va foydalaniladigan pul miqdorini aniqlash, ya'ni ish haqi, daromad, dividendlar, ya'ni soliqlar to'lanishi kerakmi. Makroiqtisodiy darajada milliy daromad soliq to'lovchining asosiy manbai sifatida ishtirok etadi. Soliq to'lovchilar soliq to'lashning 5 ta manbasiga ega:

• 
  daromad;
  
• 
  zaxiralar va jamg'armalar;
  
• 
  ishlab chiqarish kapitalining pul qismi, shu jumladan aylanma mablag'lar fondi;
  
• 
  mablag'lar, mulkni, shu jumladan ishlab chiqarish kapitalining mulkiy qismini, shu jumladan asosiy fondni sotishdan tushgan tushumlar;
  
• 
  kredit mablag'lari.
  

Daromad – milliy daromadni taqsimlash jarayonida davlat, korxona, muassasa yoki jismoniy shaxsga kelib tushadigan pul yoki moddiy resurslardir. Soliq to'lovchilar, ya'ni jismoniy va yuridik shaxslar soliq to'lashning turli manbalariga ega.
Soliq to'lovchining daromadi u kimning daromadi hisoblanishiga bog'liq va bir necha shakllarga ega;

• 
  tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) sotishdan olingan daromadlar;
  
• 
  dividendlar, ijara;
  
• 
  mukofot, yutuq, royalti;
  

-ish haqi, pensiya, stipendiya, sug'urta to'lovlari.
4. Soliq summasi.
Soliq summasi soliq to'lovchining daromadidan kelib chiqib undiriladigan summa bo'lib, u marjinal, o'rtacha va nolga bo'linadi. Soliqning marjinal summasi deganda har bir qo'shimcha daromad birligidan olinadigan qo'shimcha soliq tushuniladi, masalan, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i, ijtimoiy soliq, jismoniy shaxslarning mulk solig'i.
5. Soliq imtiyozlari.
Soliq imtiyozlari toʻlov qobiliyati, ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirok etish va boshqa omillarni hisobga olgan holda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan umumiy qoidadan ozod qilishdir.
Soliq imtiyozlari – qonun hujjatlariga muvofiq soliq to‘lashdan qisman yoki to‘liq ozod qilish.
Soliq sub'ektlari uchun chegirmalar.
Soliq ob'ekti bo'yicha chegirmalar.
Soliq bazasi bo'yicha chegirmalar.
Soliq stavkasi bo'yicha chegirmalar.
Soliq davrlari uchun chegirmalar.
Soliqlarni hisoblash tartibi bo'yicha chegirmalar.
Soliq to'lash tartibi bo'yicha chegirmalar.
Preferentsiyalar - bu uchinchi davlatga taalluqli bo'lmagan bir tomonlama tartib yoki munosabatlarning boshida bir davlat tomonidan boshqasiga beriladigan maxsus imtiyozlar.
Soliq stavkasi.
Soliq davrlari.
Soliqlarni hisoblash tartibi.
Asosan, soliqni hisoblashning 5 bosqichi mavjud:
Birinchisi, soliq solish ob'ektini hisobga olish
Ikkinchisi - soliq solish ob'ektidan soliq solinadigan bazani hisoblash
Uchinchisi - soliq stavkalaridan foydalanish
To'rtinchisi - soliq imtiyozlaridan foydalanish
Beshinchisi - soliq miqdorini hisoblash
Soliq hisoboti - soliq to'lovchi va soliq agenti tomonidan soliq organlariga taqdim etiladigan soliq majburiyatlarining bajarilishi to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan hujjat. Soliq tasnifi:
Soliqlar bir nechta belgilarga ko'ra tasniflanadi:
undirish usuli yoki soliq solish ob'ektiga ko'ra to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita soliq;
To'g'ridan-to'g'ri soliqlar: to'g'ridan-to'g'ri va shaxsiy soliqlar:
Ob'ektning iqtisodiy xususiyatlariga ko'ra: iste'mol va daromad soliqlari:
Soliq miqdorini aniqlash usuli bo'yicha uyg'unlashtirilgan, progressiv va kamaytiruvchi soliq:
Respublika va mahalliy soliq, soliq summasi kelib tushgan byudjet darajasiga yoki soliqni undiruvchi va boshqaruvchi organga qarab:
Qo'llanilishi bo'yicha - umumiy va maqsadli soliqlar:
Soliqlarni to'lash hisobiga: natura va pul soliqlari:
Soliq sub'ektlari bo'yicha: yuridik va jismoniy shaxslarning soliqlari:
Soliqlarning qo'llanilishi munosabati bilan: oddiy va favqulodda soliqlar:
Soliqlarni hisoblash va to'lash predmeti bo'yicha: xizmat va xizmatdan tashqari soliqlar:
Soliq bazasini shakllantirish va soliq to'lash manbasiga ko'ra: faol va passiv soliqlar:
Soliqlarning soliq to'lovchilar o'rtasida taqsimlanishiga ko'ra: taqsimlovchi va miqdoriy soliqlar:
Soliqlar to'lanishiga qarab qat'iy va bir martalik soliqlar.

1.