O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlardan muhofaza

1. Aholini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish. 
2. Tinchlik davrida favqulodda vaziyatlar sodir bo‘lgandagi zararni
kamaytirish.
3.Tinchlik davrida va harbiy harakatlar vaqtida ob’ektlar, birlashmalar,
iqtisodiyot tarmoqlari ishlashi barqarorligini oshirish.
4. Tabiiy ofat hududlarida qutqaruv ishlarini o‘tkazish uchun kerakli sharoitni
yaratishga qaratilgan bo‘lishi.
YUqorida qayd etilgan me’yorlarning, hamda quyidagi talablarning
O‘zbekiston hududida fuqaro muhofazasi muhandislik-texnik tadbirlarini
loyihalash va o‘tkazishda bajarilishi kerak.
1. Tinchlik davri sharoitida imorat va inshootlarni loyihalashda “Zilzilaviy
hududlarda imorat va inshootlar qurilishi” hamda “Qo‘shimcha ishlov hududlarida
va cho‘kadigan erlarda imoratlar va inshootlar qurilishi” talablariga rioya qilinishi
kerak.

---

---

2. Fuqaro muhofazasi muhandislik-texnik tadbirlarining hajmi va mazmuni

fuqaro muhofazasidagi shaharlarning guruhlariga va iqtisodiyot ob’ektlarining
toifalariga qarab, ishlab chiqarishdagi ehtimoli bor yirik avariyalar, halokatlar
hamda tabiiy ofatlar ko‘lamini hisobga olib belgilanadi.
3. Fuqaro muhofazasi muhandislik-texnik tadbirlari tinchlik davrida oldindan
ishlab chiqarilishi va o‘tkazilishi kerak. Xususiyati jihatidan oldindan amalga
oshirish iloji bo‘lmagan tadbirlar maxsus vaqtda mumkin qadar qisqa muddatda
o‘tkazilishi kerak.
Ishlab chiqilgan tadbirlarning hajmi va o‘tkazilish muddati O‘zbekiston
Respublikasi iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi rejasida belgilab qo‘yiladi.
Muhandislik-texnik tadbirlarning mohiyati, asosan yirik shaharlardagi sanoat
va aholi zichligini cheklashga, aholini muhofaza qilishga, moddiy resurslar
saqlanishiga borib taqaladi. Buning esa shu shahar va ob’ektlarini favqulodda
vaziyatlardan muhofaza qilishga o‘z vaqtida tayyorlab qo‘yish uchun muhim
ahamiyati bor.
Muhandislik-texnik
tadbirlari biror ob’ektni loyihalash, qurishda,
ekspluatatsiya qilish, yopish kabi har bir bosqichda o‘tkaziladi. Fuqaro muhofazasi
bo‘yicha ekspertiza ishini Favqulodda vaziyatlar vazirligi vakillari o‘tkazadilar.
Muhandislik muhofazasi – bu tinchlik va harbiy davrlarda favqulodda
vaziyatlarning oldini olish va ularning oqibatlarini tugatish, aholini va hududlarni
muhofaza qilishga, mamlakat iqtisodiyotiga etadigan zararni kamaytirishga
qaratilgan fuqaro muhofazasi muhandislik-texnik tadbirlarning majmuidir.
Aholi punktlarini rejalashtirishdagi talablar: yong‘in xavfini kamaytirish,
evakuatsiya tadbirlarini tez o‘tkazish shartlariga rioya qilish, FVDT kuchlari
kiritilishi uchun sharoitni ta’minlash, iqtisodiyot ob’ektlari vayron bo‘lishi
ehtimolini kamaytirishga qaratilgan.
Buning uchun me’yorlarda:
-shahar hududini 250 gektardan katta bo‘lmagan mikrotumanlarga bo‘lish,
ular bir-biridan kamida 100 m. ajratib qo‘yilgan bo‘lishi kerak;
-ko‘kalamzor maydonlar va qatorlar ekish;
-shahardan tashqari zonaga kamida ikki yo‘nalishda chiqish yo‘li bo‘lishini
hisobga olib, shahar atrofida yo‘l tarmog‘i qurish (yo‘llarning kengligi eng baland
imorat balandligiga qo‘shimcha yana 15 metrga teng bo‘lishi kerak);
-avtotransport va temir yo‘l platformalarini birlashtirib qurish;
-shahardan tashqari zonani rivojlantirishni nazarda tutish.
O‘zbekiston Respublikasi muhandislik-texnik tadbirlarining QMQ-93 ning 
talablari 
Kimyoviy xavfli ob’ektlarga tutash, chegarasi ichida kuchli ta’sir etuvchi
zaharli moddalar (KTZM) solingan idishlar buzilib qolsa, bu moddalar

---

---

muhofazalanmagan kishilarni shikastlashga olib keladigan konsentratsiyada

tarqalishi ehtimoli bo‘lgan hudud ehtimol bo‘lgan xavfli kimyoviy zararlanish
zonasini tashkil etadi.
Kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalarni saqlash uchun bazis omborlari
shahardan tashqari zonada, aholi punktlaridan uzoqda, qattiq vayronalik hamda
halokatli suv bosish ehtimoli bor hududlardan tashqarida qurish mo‘ljallanishi
kerak.
YAngi qurilayotgan va qurilishi tavsiya etilayotgan kuchli ta’sir etuvchi
zaharli moddalar va yong‘in-portlash xavfi bor moddalar ishlab chiqaradigan yoki
ishlatadigan korxonalarda idishlar va kommunikatsiyalarni shikastlanishdan
muhofaza qilish (past tayanchlarga o‘rnatish, tuproq ostiga yotqizish yoki tuproq
tortib o‘rash), shuningdek kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalar va yong‘in-
portlash xavfi bor suyuqliklar to‘kilishiga yo‘l qo‘ymaydigan choralar (er ostida
saqlash, chiqarib yuborish uchun o‘zi yopiluvchi klapani bor tagliklar, avariya
idishlari, yo‘nalgan tashlamali tutgichlar va omborlar) nazarda tutilishi kerak.
Muhim mudofaa ahamiyatiga ega ob’ekt va ishlab chiqarishlarni, moddiy va
oziq-ovqat rezervlari davlat bazalarini, taqsimot sovitgichlarini, strategik material
va xom ashyo omborlarini texnik jihatdan iloji bor va iqtisodiy maqbul joylardagi
kon kavlamalariga joylashtirish tavsiya etiladi.
Toifalangan shaharlar va ob’ektlar aholisini joriy ta’minlash mollarini
saqlashga mo‘ljallangan yangi bazalar, omborlar, taqsimot sovitgichlari va boshqa
omborxonalar qurish Vazirlar Mahkamasi, vazirliklar hamda viloyat hokimliklari
belgilaydigan me’yorlarda shunday moddar zahirasini saqlash uchun etarli
omborxona sig‘imlariga bo‘lgan talabdan oshmaydigan hajmda amalga oshirilishi
kerak.
Mavjud bo‘lgan, qurilayotgan va qurilishi mo‘ljallanayotgan yirik suv
omborlarining halokatli suv bosish ehtiomli bor hududlarida zararli kimyoviy
moddalar chiqaradigan toifalangan yangi sanoat korxonalari va ob’ektlari qurish,
materiallar va oziq-ovqat davlat zahira bazalari va omborlari, viloyat va respublika
ahamiyatiga molik aeroport va boshqa ob’ektlar qurilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Mavjud shaharlarda yangi turar joylarni suv bosmaydigan hududlarda qurish
kerak. Halokatli suv bosish hududining chegaralari, chuqurligi va boshqa
ko‘rsatgichlari bosimli frontning qisman (chala) buzilish lahzasi bilan suv
omborining suv tutib turish yuzasi me’yorda bo‘lgan lahza to‘g‘ri kelib qolish
ehtimolidan kelib chiqib aniqlanadi. Pansionatlar, sanatoriylar, istirohat
shaharchalari, mehnatkashlarning qisqa va uzoq vaqt dam olish ob’ektlari hamda
boshqa sog‘lomlashtirish muassasalari ehtimol bo‘lgan vayronaliklarni hisobga
olib, halokatli suv bosish hududlaridan tashqarida joylashtirilishi kerak.