O΄zbekiston respublikasi joqari ha’m orta arnawli ta΄lim ministrligi muxammed al-xorezmiy atindag’i Tashkent axborot texnologiyalari unIversiteti

Puqaralıq juwapkerligi, Ózbekstanda jasap atırǵan hár bir sanalı puqaranıń qaysı millet wákili bolıwıdan qaramastan Respublika Konstitusiyasıda kepillik berilgen xuquqlaridan paydalanıw esesinde, oǵan juwapan puqaralıq juwapkerligin da xis etip jasawı bolıp tabıladı. Bul sonday degeniki, hár bir puqara mámleket Konstitusiyasıǵa, Joqarı Jıynalıs qabıl etken barlıq nızamlarǵa, Ministrler Maxkamasi shıǵarǵan qararlarǵa ámel etiwi hám húrmet etiwi, olardı ámelge asırıwı ushın juwapkershilik seziwi kerek. Sonlıqtan, mámleketlik óz puqarasına xuquq hám kepillik berer eken, soǵan muwapıq onıń gerdenine juwapkershilik da júkleydi.SHuni esten shıǵarmaw kerek, sociallıq rawajlanıwdıń demokratiyalıq rawajlanıw procesi shaxsning ózin ózi ańǵarıwı, salawatın qaysı dárejede izzetlay alıwı, jámiyet ushın xizmet etiw múmkinshiligi hám háreket normaına kóp jixatdan baylanıslı. Bulardıń hámmesi adamlardıń ózi jasap turǵan kóshe, maxallasidan tartıp, tap pútin mámlekettiń turaqlılıǵındı saqlap qalıw, qawipsizlikti támiyinlewde joqarı juwapkershilikti óz iskerliginde sanalı túrde ámelge asırıw bolıp esaplanadı.Birdey huquqǵa iye bolǵan shaxslarda talap da teń boladı. Áne sol táreptiń ózi da puqaralıq juwapkerligin ańlatıwshı dálillerden biri bolıp tabıladı.Puqaralıq juwapkerligi menen milliy juwapkershilik arasında ayriqsha ortaqlıq ámeldegi. Sır emes hár bir millettiń er jetken sanalı aǵzası sol ózi tiyisli millettiń aldında juwapkerligi boladı. Millettiń muǵdarlıq, ekonomikalıq, materiallıq, ahloqiy, bilimlendiriw, mınawy taraqqiy eta barıwı, er júzindegi basqa xalıqlardan orqada qalıp ketpewi ushın birinshi sol xalqqa tiyisli kisiler juwapkershilik sezimin untaw kerek. Shańaraq hám jámiyettegi hár bir háreketinde, basqan hár qádeminde sol millettiń ulıwma mápin esten shıǵarmaw milliy juwapkershilik seziminiń za’ru’rli tárepi esaplanadı.Adamlardıń arnawlı bir millet gúlleniwi jolındaǵı siyasiy sanalılıǵı hám ruwxıy etukligi dárejesi milliy juwapkershilikti ańlatıwshı ekinshi za’ru’rli tárepi bolıp tabıladı. SHuni bólek atap kórsetiw zárúrki, milliy juwapkershilik bul jurtımızda jasawshı barlıq millet hám elatning juwapkerligi bolıp tabıladı.SHu orında rawajlanǵan mámleketlikler tájiriybesine bólek itibar qaratıwdı maqsetke muwapıq dep bilamiz. Mısalı, jáhánning etakchi mámleketi sanalmish AQSHda puqaralıq mádeniyatın kóteriw qanday jolǵa qoyılǵan?Amerikalıqlarǵa qanday ideya hám qádiriyatlar singdirilmoqda?Bul sorawlarǵa juwap tabıw ushın puqaralıq mádeniyatı qanday ideologik ústinlerge tayanıwını anıqlaw jetkilikli.AQSH puqaraları Konstitutsiyani, amerikalıq mámleketshiliginiń tiykarlawshileri hám demokratiyalıq printsplardı múqaddes dep biladilar jáne bul sezimdi jaslarǵa sıńırıw haqqında tınımsız qayǵıradilar. AQSH nenń ornına pán hám texnologiyalar salasında basqalardan ózib ketti? Bul sorawdıń da juwapı bar: Amerikada erkin pikir hám dóretiwshilik oylaw qadrlanadi hámde ózgeshe pikir júritetuǵınlarǵa salıstırǵanda bag'rikenglik qarar toptirilgan. Lekin amerikalıq puqaranı tárbiyalawdıń eń tiykarǵı tárepi basqa bir ideyada jasırın.Ol da bolsa, hár bir insandı kem ushraytuǵın uqıp iyesi dep biliw, hár bir shaxsga hazrati insan sıpatında shaqırıq etiw bolıp tabıladı.Insanǵa bunday munasábet, sózsiz, onıń potencialın júzege shıǵarıwǵa múmkinshilik beredi. Naǵız ózi ideya tásirinde amerikalıqlar arasında ózin «o'rtamiyona adam» dep biletuǵın yoxud «men bir ápiwayı adam» dep gápiradigan kisiler asa kem ushraydı.Amerikalıq puqaraları ádalattı da ayriqsha tárzde tushunadilar: shaxs negeki ersisa, qanday huquqdı egallasa, buǵan tek óz aqli hám uqıpı menengine etiwedi. Hár bir amerikalıq bolaligidanoq kimga bolıp tabıladı hám nege bolıp tabıladı arqa etiwge emes, bálki óz kúshine tayanishga uyretiledi. Lekin, eń tiykarǵısı, hár bir amerikalıqda keleshekke isenim oyatıladı. Tap áne sol «Amerika orzusi» kisilerdi jańa maqsetler tárepke xoshametlentiredi, jańa ideyalardı ámelge asırıwǵa sawıq oyatadı. Juwmaq yasaydigan bolsaq, demokratiya qaǵıydaları hám erkinlik Amerikalıq ideologiyasınıń tiykarın quraydı.Bunday tárbiya nátiyjesinde tek óz kúshine ıseniw, psixik azatlıq hám ózbetinshe pikrlew sıyaqlı páziyletler amerikalıqlardıń qan-qanına sińip ketken. Álbette, joqarıda keltirilgen pikirler «AQSHda málim bul baǵdarda mashqala joq ekan» degen juwmaq ushın tiykar bolmaydı. Sońǵı payıtlarda erkinlikka hadeb pát beraverish áqibetinde amerikalıqlar erkinlikti jámiyet aldındaǵı minnetlemelerden da azatlıq sıpatında aqıl eta basladılar. SHu sebepli házirgi kúnde AQSHning oqımıslı adamları tárepinen jańa ideologiya - «liberal-natsionalizm» ideologiyasını jaratıw zárúrligi haqqındaǵı pikir ortaǵa taslanıp atır. Bul ideologiya milliy hám irqiy tárepten bo'linib ketken kóp sanlı sociallıq gruppalardı «AQSH - milletler hamjamiyatidir» ideyası átirapında birlestiriwdi názerde tutadı. Itibar beretuǵın bolsaq, jańa ideologiyada milliy omilning ústinligi ornatılıp atır. Sonday eken, gáp AQSH de az-azdanlıq menen birden-bir milliy vujudni qáliplestiriw, xalqning birdamligini kúsheytiwge xızmet etiwshi ideologiyanı jaratıw haqqında barmaqta.