O‘zbekiston respublikasi navoiy kon metallurgiya kombinati

1-rasm. Daryo bo’yi konlarining ko’ndalang kesim yuzi sxemasi:
I – allyuvialniy, 1 – daryo o’zani, 2 –qiyalik, 3 – vodiy, 4 – pog’onali; II delyuvial, III – elyuvial.


Allyuvial sochma konlarga pog’onali, vodiyli, qiyali va o’zanli konlarga bo’linadi. Pog’onali sochma konlar daryo o’zanlarining faoliyati natijasida hosil bo’ladi.
Og’ir fraksiya hisoblanmish sochma konlarning mineralogik tarkibi kassiteritdan, volframitdan, sheelitdan, ilmenitdan, kolumbitdan, granatomdan, rutildan, sfenomda, topazomdan, sirkoniydan iborat. Bu minerallarning rudadagi miqdori shuningdek oltinning granulometrik shakli va uning zarralari shakli boyitish jarayoniga ta’sir etadigan asosiy omillardan hisoblanadi. Sanoatda qayta ishlanadigan rudalar tarkibidagi oltin zarralarining yirikligi 0,1dan 4mm gacha bo’ladi. Oltin shaklining o’lchamiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi: kesakli, sharsimon, yassi va silliq, cho’zinchoq(lentasimon, tayoqchali).


Ma'ruza№2:Oltinning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari. Kumushning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari.


Reja:
1. Metallarning umumiy tasniflanishi.
2. Oltinning fizik va kimyoviy xossalari.
3. Kumushning fizik va kimyoviy xossalari.


1. Oltinning fizik xossalari.
Oltin -oltin rang, sariq, yumshoq metall, tomonlari markazlashgan kub shakl kristallik panjaraga ega,boshqa metallardan yengil bolg‘alanuvchanligi va cho’ziluvchanligi bilan ajralib turadi. Bunga ko’ra oltindan 1/1000 mm yoki 0,0001mm zar qog‘oz (folga) yasash mumkin. 1gr oltinni salkam 3 km uzunlikka cho‘zish mumkin yoki oltin 0,001mmbulgan sim tortish mumkin bo’ladi. Oltinning issiqlik va tok o’tkazuvchanligi juda yuqori, bunda u faqat kumush va misdan keyingi 3- o’rinda turadi.
Oltinning muhim fizik xossalari 1-jadvalda keltirilgan.
Oltin Mendeleyev davriy sistemasining 1-guruhida joylashgan bo’lib, qolgan o’zining o’xshash metallari kabi - kumush va mis singari, ichki qavatda 1tadan s elektron bo’lsa, oxiridan oldingi qavatda 18ta elektroni mavjud (s2r6d10). Muayyan sharoitda oxiridan oldingi 18ta elektronli qavat qisman yuqotilish qobiliyatiga ega va shu sababdan mis, kumush va oltin o’zining birikmalarida nafaqat +1, balki s-elektronlarni yo’qotish evaziga mutanosib ravishda +2 va +3 shaklida uchraydi. Shuning uchun misning oksidalanish energiyasi +1 va + 2, kumush uchun esa +1 va oltin uchun esa +1 va +3 dan iboratdir.

1-Jadval. Oltinning muhim fizik xossalari.

№	XOSSALARI	OLTIN
1	Atom massasi	196,967
2	Zichligi, g/sm	19,3
3	Atom radiusi, A	1,44
4	Ionli radiusi, A	1,37
5	Erish temperaturasi, 0S	1063
6	Qaynash temperaturasi, 0S	2880
7	Erish issiqlik sig‘imi, kol/g	15,5
8	Bug‘lanish issiqlik sig‘imi, kol/g	415
9	Solishtirma issiqlik sig‘imi kol/g´grad	0,0306
10	Issiqlik o‘tkazish sig‘imi 00 dan 1000S gacha kol/ sm´ grad ´ sek	0,744
11	Solishtirma elektr o‘tkazishi 200 da om/sek	2,25´10
12	Mustahkamlik, qarshilik moduli kg/mm^2	7900
13	Mustahkamlik chegarasi kg/mm^2	14
14	Qattiqligi (Bryunelcha) kg/mm^2	18
15	Qattiqligi (Mooscha) kg/mm^2	2,5

Oltinning ajralib turadigan xususyatlaridan yana biri kompleks birikma xosil kilishga moyilligi va uning uz birikmalaridan metall xoligacha oson kaytarilishidir.