O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

Ключевые слова: афоризм, четверостиший, переводчик, пословицы, 
семантика, литературный перевод, форма и мысль, оригинал, ритм, словарь, 
древне тюркский язык. 
Annotation 
The article reveals the problems of recreating aphorisms of outstanding 
thinkers Yusuf Has Khadjib in English and Russian languages. The experiences of 
translators in saving the form and meaning in translation were exposed. Some 
defects in translations were shown. Different language opportunities in translation 
of aphorism were pointed out. Opinions on semantic relation of proverbs with 
aphorisms were also discussed.
Key words: aphorism, quatrain, translator, proverbs, semantics, literarily 
translation, form and meaning, original, rhythm, dictionary, old Turkic language. 
Кириш. 
Замонавий таржимашуносликда мақол, матал ва ҳикматли сўзлар 
таржимаси муаммолари долзарблигича қолмоқда. 
Маълумки ҳикматли сўз, яъни афоризм алоҳида кишилар, машҳур 
алломалар, буюк шахс ёки давлат ҳамда жамоат арбоблари томонидан 
воқеликка билдирилган ибратли фикрлардир.
Ўзбек мумтоз адабиётида ҳам бу жанрларни қўллаш билан боғлиқ 
санъат турларидан Маҳмуд Кошғарий, Юсуф Хос Ҳожиб, Алишер Навоий, 
Бобур каби алломалар ўринли фойдаланганлари сингари, инглиз адабиётида 
бу борада Ж.Чоусер, В.Шекспир, Ж.Байрон ва бошқаларнинг хизматлари 
катта.

---

195 
“Қутадғу билиг” ҳам мақол, матал ва афоризмларга бой нодир 
асарлардан ҳисобланади. Асосли таъкидланганидек, “Қутадғу билиг” асарига 
ўша даврда яратилган бошқа асарлар каби халқ оғзаки ижодининг кучли 
таъсири сезилади. Буни асар вазнидан бошлаб, унинг қофия тизимида, 
жанрлар структурасида, асар композициясида, тили ва услубида, умуман, 
асарнинг барча композицион ҳамда ғоявий-бадиий структурасида кузатиш 
мумкин” [6.421].