O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

Blending eng muhim va faol samarali usullardan biri bo'lib, tilning so'z 
boyligini boyitadi. Bill Braysonga ko'ra [Bryson p. 27], ingliz tilidagi ko‘plab 
leksik birliklar va so‘zlar shu usul – blending orqali kelgan. Tilshunoslikda 
blending (leksik blending deb ham ataladi) bir tildan olingan so'zni boshqa tilda 
ishlatish uchun moslash jarayonidir. Bu erda biz ingliz ommaviy axborot 
vositalaridan blending uchun ba'zi misollarni ko'rishimiz mumkin: 
Italyancha: gazette, paparazzi, studio, novel; French: kiosk, magazine, 
journal; Xitoycha: Weibo, duoyin, kuaishou; Hindcha: pundit; Lotincha: radio, 
propaganda, portal, author, video, globalization, genre, channel, communication, 
media; Grekcha: comedy, autograph, television, program, hypermedia, hyperlink, 
photography. 
Compounding – ingliz va o‘zbek tillarida so‘z yasashning eng samarali 
usullaridan biri bo‘lib, u ikki yoki undan ortiq o‘zaklarning qo‘shilib yangi so‘z 
hosil qilishdan iborat. G.Marchandning tilshunoslikka oid asarining “Birikma 
atamasi” bobida quyidagicha izoh berilgan: “Yangi so‘zlarning yasalishi ikki yoki 
undan ortiq so‘z birikmasini sintagma deb ataluvchi belgilovchi munosabat asosida 
lisoniy elementlarni birlashtirish yo‘li bilan boradi. morfologik birlikka 
birlashtiriladi, biz birikma haqida gapiramiz” [Bauer, 1986: 112-bet]. 
Murakkablashtirish dunyoning aksariyat tillarida (ayniqsa, sintetik tillarda) juda 
keng tarqalgan jarayondir. 
Ingliz va o‘zbek tillarida ommaviy axborot vositalari terminlarini 
shakllantirishda morfologik hosila ham eng samarali usullardan biridir. Terminlar 

---

206 
mavjud so‘zlarga qo‘shimcha qo‘shish orqali yasaladi. Bu usul affiksatsiya deb 
ham ataladi [Sarimsoqov, 2020: 87-bet]. Ma’lumki, qo‘shimchalar o‘z-o‘zidan 
ma’no hosil qilmaydi, lekin asosga qo‘shilsa, ma’nosi o‘zgaradi. Shuningdek, 
so‘zlarga ma’no qo‘shib, so‘zlarni sintaktik bog‘laydi. dis-, inter-, on-, bi-, extra-
, multi-, co-, re-: disinformation, internet, interpersonal, intercommunication, 
interactive, international, co-author, biweekly, extraordinary, multi-author, 
biannual, rewrite, reprint -or: editor; -er: writer, reporter, photographer, publisher, 
recorder, blogger, YouTuber, TikToker, presenter, producer, follower, subscriber, 
announcer, advertiser; -ist: journalist, columnist; -ism: journalism, sensationalism; 
-tion: information, publication; -ing: recording, weekly, monthly, daily, annually, 
yearly Qisqartirish - bu ibora yoki jumlani tashkil etuvchi so'zlarning bosh 
harflaridan yangi so'z hosil qilish jarayoni. Bu erda biz ingliz tilida eng ko'p 
ishlatiladigan ommaviy axborot vositalarining qisqartmalarining ba'zi misollarini 
ko'rishimiz mumkin: 
GIF - Graphics Interchange Format; YAHOO - Yet Another Hierarchical 
Officious Oracle; HTML - Hypertext Markup Language; WWW - World Wide 
Web; FAQ - frequently asked questions; QR - quick response; CD - compact disc; 
IP - Internet Protocol, BBC - British Broadcasting Corporation; 
Biroq, 
ingliz ommaviy axborot vositalarining qisqartmalarini o‘zbek ommaviy axborot 
vositalarining qisqartmalariga qarama-qarshi qo‘ysak, ularni talaffuziga ko‘ra 
farqlay olmaymiz. Ular harflar ketma-ketligi sifatida talaffuz qilinadi. O‘zbek 
ommaviy axborot vositalarining qisqartmalaridan bir nechta misollar: 
OAV – ommaviy axborot vositalari; MTRK – milliy tele radio kompaniya; 
OAK – oliy attestatsiya komissiyasi; TVR – television and radio; TV – televizor; 
YOTRK – Yoshlar teleradiokompaniyasi; MTV – Milliy tv; MY5 – Mening 
Yurtim Yuqorida aytib o'tilganidek, tilning mavjud yangi birliklarida ommaviy 
axborot vositalari terminologiyasi katta rol o'ynaydi. Ommaviy axborot 
vositalarining ingliz va o‘zbek terminologiyasida yangi so‘z yasashning bir qancha 
usullari mavjud. Demak, so‘z yasalish yo‘llari – o‘zlashuv, birikma, morfologik 
hosila va qisqartma ingliz va o‘zbek tillarida unumli bo‘lsa, qorishma so‘z 

---

207 
yasalishining unumli usuli bo‘lsa, o‘zbek ommaviy axborot vositalarida so‘z 
yasalishining unumli usuli hisoblanadi. terminologiya.