O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

that I'd like to be.” (Nicholas Sparks, A Walk to Remember); 
̶ va’da: “I shall always love you,” he said, looking at her. (D.H. Lawrence , 
“Women in Love”); 
- faxrlanish: “Not because I am ashamed of him,” she dried her tears quickly,
‘but because I know him better than any one does, and love him, and am proud 
of him.’ (Charles Dickens, Little Dorrit); 
- iltijo: She came over to him and put her hand on his shoulder, looking down at 
him with strange golden-lighted eyes, very tender, but with a curious devilish look
lurking underneath. “Say you love me, say ‘my love’ to me,” she pleaded. (D.H. 
Lawrence, “Women in Love”). 
Maqtov, va’da kabi nutqiy aktlarining uyg‘unligi bayonotga kuchli 
perlokutiv ta’sir ko‘rsatadi, adresatni so‘zlovchining mutlaq sevgisi va samimiy 
his-tuyg‘ulariga ishonch hosil qildiradi, bu esa o‘zaro his-tuyg‘ularni keltirib 
chiqaradi. 
Sevgi izhorining bilvosita nutqiy aktlari deganda, biz “Love” konseptiga 
yaqin bo‘lgan tushunchalarning lingvistik aktuallashuvini tushunamiz. 
Masalan, sevikli odamga ega bo‘lish istagi o‘zini sevgan odam bilan 
turmush qurish istagida namoyon qilinishi mumkin: 
“I’m going to marry you one day, you know” (Nicholas Sparks, Dear John). 

---

203 
Shuningdek, suhbatdoshlarning ikkalasi yoki birining sevgan kishisi 
yaqinida bo‘lish istagi alohida his-tuyg‘ularning namoyon bo‘lishi deb hisoblanishi 
mumkin:
“I don't want to live the rest of my life thinking about you and dreaming of 
what might have been. Stay with me, Allie” (Nicholas Sparks The Notebook). 
Bilvosita nutqiy aktlarning semantik tuzilish komponentlari ochiq
ifodalanmaydi, ularni tiklash mantiqiy xulosadan foydalanishni talab qiladi. 
Quyidagi misolni ko’rib chiqamiz: “I worry more about you than I do about me” 
(Nicholas Sparks,The Notebook). Romantik muloqot kontekstida bu bayonot yana 
bir sevgi izhoriga aylanadi. Uning illokutiv maqsadi shundaki, so‘zlovchi o‘z 
sevgilisini o‘zidan ustun qo‘yadi, o‘zini ikkinchi o‘ringa qo‘yadi va bu hurmat va 
chuqur sevgi tuyg‘usi ifodasini anglatadi.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib shuni aytish mumkinki, bilvosita nutq 
aktining illokutiv maqsadini aniqlashda aloqa vaziyati muhim rol o’ynaydi. 
Shuningdek, sevgi izhor etish nutqiy aktini amalga oshirish usullaridan biri 
noverbal vositalardir. Noverbal komponentlar ma’lum ma’nolarni tashuvchisi 
sifatida ahamiyatlidir. Nutqiy aktda noverbal vositalar verbal ifoda bilan birga 
ishlatilishi mumkin. 
Masalan:
“I love you,” he whispered as he kissed her, and trembled with 
pure hope, like a man who is born again to a wonderful, lively hope far exceeding 
the bounds of death. (D.H. Lawrence , “Women in Love”). 
Yuqorida keltirilgan misollardan anglash mumkinki, noverbal komponent 
sevgi izhori illokutiv aktining ekvivalentidir. Noverbal harakatning ushbu 
propozitsiyada ma’nosi va illokutiv ifodasi bor. 
Sevgi izhorining bevosita nutqiy akti mohiyatida “Muhabbat”konsepti 
ifodalangan. Bilvosita nutqiy aktni talaffuz qilishda perlokutiv ta’sirni amalga 
oshirishda muloqat vaziyati muhim rol o‘ynaydi. 
Agar noverbal vositalar verbal ifodalarsiz qo‘llanilsa, ular butun ma’lumot 
yukini ko‘tarib, illokutiv kuchning ko‘rsatkichi sifatida ishlaydi. Agar noverbal 

---

204 
vositalar verbal ifodalar bilan qo‘llanilsa, ular nutqiy aktning illokutiv kuchi 
sifatida, verbal qismni to‘ldiradi.