O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi Toshkent kimyo-texnologiyalari instituti

Tabiiy bo'yoqlar
Tabiiy kelib chiqadigan bo'yoqlar jismoniy usulda hayvonlar va o'simlik manbalaridan ajratilgan. Bunday rang berish aralashmalari amalda kimyoviy modifikatsiyaga duch kelmaydi, faqat alohida holatlarda, mahsulotni uzoqroq saqlash kerak bo'lganda (zavod ishlab chiqarish sharoitida). Ildiz ekinlari, rezavorlar, barglar, gullar va boshqa o'simlik mahsulotlari ko'pincha oziq-ovqat ranglarining tabiiy kelib chiqishini olish uchun xom ashyo sifatida ishlatiladi.
Pishiriqlar uchun rang berish uchun mevalar, sabzavotlar va o'simliklar
Ommaviy ishlab chiqarish sharoitida tabiiy kelib chiqadigan bo'yoqlar granulalar, chang formulalari, suyuqliklar yoki moylar shaklida mavjud.
Shunga o'xshash ishlab chiqarish jarayonida rang berish aralashmalarining yorqinligi mahsulot yig'ish yiliga, uning o'sishi shartlariga va boshqalarga bog'liq. Tabiiy kelib chiqishi rang kompozitsiyalarining asosiy afzalligi shundaki, ularni uyda o'zingiz tayyorlashingiz mumkin. Atrofga nazar tashlang, chunki muzlatgichda yoki oshxonadagi javonlarda siz kerakli barcha narsalarning to'liq to'plamini topasiz.
Xulosa

Oziq-ovqat ranglarining ikki turi mavjud: sintetik va tabiiy. Ulardan birinchisi ko'pincha kimyoviy tarkibiy qismlardan tayyorlanadi, shuning uchun tabiiy narsalarga ustunlik berish oqilona. Tabiiy oziq-ovqat ranglari o'simlik tarkibiy qismlaridan tayyorlanadi (odatda sabzavot va mevalar).

Bunday bo'yoqlar uyda mustaqil ravishda yaratilishi mumkin va har qanday idishlarni bezash uchun ishlatiladi.
Oziq-ovqat mahsulotining rangi iste'molchi uchun katta ahamiyatga ega: u nafaqat mahsulotning yangiligi va sifatining ko'rsatkichi, balki uni tanib olishning zaruriy xarakteristikasi hamdir. Mahsulotda mavjud bo'lgan bo'yoqlar mahsulot rangi uchun javobgardir. Ular tabiiy ravishda unda (lavlagi, sabzi, tuxum sarig'i va boshqalar) topilishi mumkin yoki qayta ishlash jarayonida qo'shilishi mumkin.
Bo'yoqlar qayta ishlash va saqlash jarayonida yo'qolgan tabiiy rangni tiklaydi; tabiiy rangning intensivligini oshirish; rangli rangsiz mahsulotlar, masalan, alkogolsiz ichimliklar, ularga jozibali ko'rinish va rang xilma-xilligini beradi.
Tabiiy bo'yoqlarning sifatini baholash texnik va me'yoriy hujjatlar talablariga muvofiqligi uchun amalga oshiriladi. Oziq-ovqat konsentratlarining ushbu guruhining o'ziga xosligini hisobga olgan holda, tovar ekspertizasini o'tkazishda sifat va xavfsizlikning sanitariya-gigiyena masalalariga asosiy e'tibor beriladi.
Tabiiy bo'yoqlar odatda toksik emas, lekin ularning ko'pchiligi qabul qilinadigan kunlik dozalarga ega.
Nooziq-ovqat xom ashyosidan olingan modifikatsiyalangan tabiiy bo‘yoqlar majburiy toksikologik ekspertizadan o‘tkaziladi.
Oziq-ovqat bo'yoqlari mahsulotning buzilishi, texnologik rejimlarning buzilishi yoki past sifatli xom ashyolardan foydalanish natijasida yuzaga keladigan rang o'zgarishini niqoblashiga yo'l qo'yilmaydi.
Yuqorida qayd qilinganidek, konservalar va ozuqa konsentratlarini tayyorlashda hayvon va o‘simlik mahsulotlari ishlatiladi. Ularning rangi mahsulotning hidiga yoki ta’miga ta’sir qilmasada, asosiy sifat ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Iste’molchi birinchi navbatda mahsulot rangiga e’tibor beradi. Mahsulotlar rangining hosil bo‘lishida turli kimyoviy moddalar ishtirok qiladi. Go‘shtning rangi asosan to‘qimalardagi mioglobin oqsili bilan bog‘liq. Uning miqdori molning yoshiga, turiga bog‘liq bo‘ladi.
Masalan, qari qoramolning 1 g go‘shtida 16-20 mg, buzoq go‘shtida 4- 10 mg yoki mol go‘shtida o‘rtacha 1-3 mg gacha mioglobin bo‘lishi mumkin. Ot go‘shtida o‘rtacha 0,71%, cho‘chqa go‘shtida - 0,43 %, qo‘y go‘shtida - 0,38 %, quyon go‘shtida esa 0,02 % gacha mioglobin bo‘ladi. Go‘shtda mioglobindan tashqari, boshqa rang beruvchi moddalar ham mavjud, lekin ular juda ham kam miqdorda bo‘lganligi sababli mioglobin rangining o‘zgarishiga olib kela olmaydi. Ularga sitoxromlar, vitamin B12, flavinlar va qonga qizil rang beruvchi gemoglobin oqsili kiradi.