O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

 
 
 
Rasm 4. Vertikal konsolli frezalash dastgohining koordinat tizimi 
Rasm 5. Gorizontal yo’nishdastgohi: a) ishchi organlarningharakatlari; 
b)koordinat o’qlarining yo’nalishlari 
Parmalash va frezalash dastgohlarida aksariyat hollarda X va Y o’qlari bo’ylab detal 
harakat qilishi sababi bilan o’qlarning musbat yo’nalishi qarama qarshi bo’lib, “X
1
”
va “Y
1
” harflari bilan belgilanadi. 
Yuqoridagi rasmlarda X,Y,Z harflari bilan asosiy o’qlar, U,V,W harflari bilan 
ikkilamchi o’qlar va P,Q,R harflari bilan uchinchi darajadagi o’qlar belgilangan. 
Boshqaruv dasturining tuzilishi 
Boshqaruv dasturi perfolentada kadrlar ketma-ketligi tusida yoziladi.
Dastur kadri bu muayyan tartibda joylashgan va o’ziga bitta ishchi operatsiya 
haqidagi ma’lumotni mujassamlagan so’zlar ketma-ketligi. Kadr ishchi organlarining 

---

ikki tayanch nuqtalari oralig’ida surilishi uchun kerakli geometrik va texnologik 
axborotlarni o’z ichiga oladi. Kadr bitta yoki ko’p so’zlardan tashkil etishi mumkin. 
Dastur so’zi - bu axborotni bo’linmas qismini ifodalidigan belgilar ketma-
ketligidir.So’z xarfli va raqamli qismlardan tashkil etiladi, masalan: M02 (M - adres 
nomi, 02 - funktsiyaning kodi); X+12345 (X – adres nomi, +12345 - surish 
uzunligi). 
Dastur tuzilishini bildiradigan sxema rasm 6 ko’rsatilgan. 
Rasm 6. Raqamli dasturning tuzilish sxemasi 
 
Kadrni yozilishiga misol: N001 G01 X+002000 Y- 020000 LF. Ushbu kadr beshta 
so’zlardan tashkil topib, ularning ma’nosi quyidagilarni bildiradi:
 Birinchi so’z: N001 - kadrning nomeri 
 Ikkinchi so’z: G01- chiziqli interpolyatsiya 
 Uchinchi so’z: ishchi organni X o’qi bo’yicha +002000 masofaga surilishi 
 To’rtinchi so’z: ishchi organniY o’qi bo’yicha -020000 masofaga surilishi 
 Beshinchi so’z: LF - kadrning oxiri