O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi jizzax politexnika instituti «kimyoviy texnologiya»

1.3 FLEGMA SONI

Flegma miqdorining distillyat miqdoriga nisbati flegma soni deb ataladi. Bu son rektifikasion kolonna ishlarini tahlil qilishda muhim ahamiyatga ega.
Distillyatning berilgan tarkibi x_D o’zgarmas bo’lsa, V kesmaning kattaligi (5-rasm) faqat flegma soniga bog’liq bo’ladi, chunki V=x_D/(R+1). Bunda R ning ko’payishi bilan V kesmasi kamayadi, v nuqtasi vertikal bo’yicha pastga tushadi va siljish (R=∞ bo’lganda) to diagramma dioganali bilan kesishguncha davom etadi (b^/ nuqtasi). Bunda jarayonning harakatlantiruvchi kuchi (u*- u) maksimal qiymatiga ega bo’ladi. R ning kamayishi bilan b nuqtaning o’rni vertikal bo’yicha yuqoriga siljiydi. Bunday holatda jarayonning harakatlantiruvchi kuchi kamayadi va R ma’lum bir minimal qiymatga ega bo’lganda (qachonki b nuqtasi b^// holatni egallaganda) harakatlantiruvchi kuch nulga teng bo’lib qoladi.
Demak kolonnaning ishlashi uchun zarur bulgan flegma sonining qiymati R_min va R=∞ chegaralari oralig’ida bo’lishi zarur. Bunda flegmaning ish sonini aniqlash uchun R_min ning qiymati ma’lum bo’lishi kerak.
R_min ning qiymati odatda hisoblash yo’li bilan topiladi. R_min ni aniqlash uchun b ^// nuqtasidan (11.9-rasm) a nuqtasining ordinatasi bilan kesushguncha gorizontal kesma b ^//ye o’tkaziladi. R_min bo’lganda yuqorigi kolonna ish chizig’i qiyalik burchagining tangensi ab^//ye uchburchagi aye va b ^//ye katetlarining nisbati orqali aniqlanadi:
. (12)
Yuqorigi kolonna ish chizig’ining tenglamasiga asosan va flegma soni minimal qiymatga ega bo’lganda tgα=R_min/(R_min+1). Ikkala ifodalarni solishtirib, quyidagi tenglamaga erishamiz:
. (13)
Kolonnaning o’lchamlari va issiqlik tashuvchi agentlarning miqdorlari (isitkich uchun suv bug’i, deflegmator uchun sovuq suvning sarfi) flegma soniga qarab o’zgaradi. Kapital mablag’ va kolonnalarni ishlatish uchun zarur bo’lgan sarflar ham flegma soniga bog’liq. Shu sababli haqiqiy flegma sonini hisoblash katta ahamiyatga ega. Haqiqiy flegma sonini grafik usulda aniqlash mumkin. 7-rasmdan ko’rinib turibdiki, kolonnalarni ishlatish uchun zarur bo’lgan harajatlar(X) flegma soniga(R) to’g’ri mutanosiblik ravishda ortib boradi (1-chiziq). Kapital mablag’lar va flegma soni