O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Birinchi yoʻl – bu mamlakatda koʻplab yangi ish oʻrinlarini yaratish va oʻtish 
davri qiyinchiliklari hamda tizimli oʻzgarishlar oqibatida barcha ishdan 
boʻshaganlarni yangidan yaratilgan ish oʻrinlariga joylashtirish. Muammoning 
yechimi sifatida davlat iqtisodiy islohotlarning dastlabki bosqichlaridayoq kichik 
va xususiy tadirkorlikka keng yoʻl ochib berish, unga imtiyozlar berish, qoʻllab-
quvvatlash va rivojlantirishning tezkor choralarini koʻrish siyosatini tutdi. Lekin, 
endigina mustaqillikka erishgan va oʻtish davri inqirozini boshidan kechirayotgan 
mamlakatda ishsizlik muammosini uzil-kesil hal etishda davlatning moliyaviy 
imkoniyatlari benihoya cheklangan edi. Boz ustiga xalqimizda tadbirkorlik bilan 
shugʻullanish va uning hisobidan daromad topish tajribasi hali shakllanmagan edi.
Ikkinchi yoʻl – aholiga boshqa mamlakatlarga chiqib, tirikchilik qilishlari, oilasini 
boqish uchun imkoniyat yaratib berish, aniqrogʻi mehnat migratsiyasiga yoʻl ochib 
berishdan iborat edi. Respublikamiz uchun bozor iqtisodiyotiga oʻtish jarayonida 
ana shunday mashaqqatli va beqaror vaziyatda ishsiz qolganlarning bir qismi, 
aniqrogʻi nomigagina bandlikda boʻlib, maosh olib yurganlar yoki ishdan boʻshab, 
ishsizlar toifasiga mansub boʻlganlar mana shu ikkinchi yoʻlni tanlashga majbur 
boʻlishdi.
Mehnat migratsiyasining kelib chiqish sabablari qanchalik murakkab, uning 
ildizlari qanchalik chuqur boʻlmasin, davlatimizning, xalqimizning, qolaversa har 
birimizning unga nisbatan munosabatimiz, uning kelajagiga nisbatan aniq 
strategiyamiz shakllanmogʻi lozim. Mehnat migrantlari yana qancha vaqt begona 
yurtlarda muhojirlikda yashab, oila tebratishi kerak degan hayotiy savolga aniq 
javob mana shu strategiyada oʻz aksini topmogʻi lozim.
Mehnat miratsiyasining ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot jarayonlariga taʼsiri. 
Bizningcha, mehnat migratsiyasini ‒ Oʻzbekiston uchun iqtisodiy jihatdan zararli, 
mamlakat ravnaqi yoʻlidagi eng katta toʻsiqlardan biri sifatida baholash lozim. 
Maʼnaviy jihatdan esa boy tarixga, ibratli anʼanalarga, xalqlar oʻrtasida oʻziga xos 
obroʻ-eʼtiborga ega boʻlgan xalqimizning shon-shuhrati va shaʼniga tamoman mos 

---

kelmaydigan voqelik sifatida qarash lozim. Shu sababli mehnat migratsiyasida 
yurganlarni oʻz yurtiga qaytarishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqib, ularni 
amaliyotga joriy qilish maqsadga muvofiq. Nazrimizda, ushbu strategiyani amalga 
oshirish juda ogʻir jarayon boʻlib, katta safarbarlikni va albatta uzoq vaqtni talab 
qiladi.
Mustaqillikning dastlabki yillarida mehnat migratsiyasining keng quloch yoyishini 
mamlakatda favqulodda yuz bergan ogʻir vaziyat, nochor holat, ilojsizlikdan koʻra 
koʻrilgan tezkor iloj sifatida qabul qilish mumkin. Lekin keyingi oʻtgan davrdan 
bugunggacha butun bir avlod tugʻilib voyaga yetdi. Agar davlatni mustaqillikning 
dastlabki benihoya ogʻir, mashaqqatli yillarida va favqulodda vaziyatlarda 
iqtisodiy nochor aholi qatlamlariga yordam koʻrsatishdan koʻra mehnat 
migratsiyasi uchun eshiklarini keng ochib berganlikda ayblashga haqli 
boʻlmasakda, oradan shuncha yillar oʻtib, mehnat migratsiyasi muammosini 
hanuzgacha hal etmaganlikda, hozirgi kunda ham son-sanoqsiz yurtdoshlarimiz 
begona yurtlarda ish izlab yurganligi sabablarini bartaraf eta olmaganlikda 
ayblashga tom maʼnoda haqlimiz.
Oʻzbekistonda hamon davom etayotgan ushbu voqelikning eng katta aybdorlaridan 
biri olimlar, ayniqsa iqtisodiy soha ilmi ahlidir. Aynan ular iqtisodiy jabhaning 
bepoyon kengliklarida Oʻzbekiston uchun eng katta samara berishga qodir tayanch 
nuqtalari-yu “oʻsish qutb"lari”ni izlab topishlari, mamlakatni taraqqiyotning ravon 
yoʻliga olib chiqishda xalqimizga, davlatimizga yaqindan yordam berishlari, yangi 
iqtisodiy jarayonlarning haqiqiy tashabbuskori va harakatga keltiruvchi lokomotivi 
boʻlmoqlari shart. Albatta, jamiyat iqtisodchi olimlarning maslahatlariga, ilmiy 
gʻoyalariga ehtiyoj sezmagan, oʻz fikrini erkin bayon etish imkoniyatidan mahrum 
boʻlgan oʻtgan davr muammolar uchun zamonamiz olimlarni ayblash adolat 
tamoyillariga mos kelmaydi. Lekin hozirgi oshkoralik davrida, oʻz gʻoyalarini va 
ilmiy taklif hamda tavsiyalarini erkin bayon qilishga barcha shart-sharoitlar yaratib 
berilgan zamonda olimlarimizga nima xalaqit berayapti, degan savol tugʻiladi?
Bizning nazarimizda, mehnat migratsiyasi muammosini hal etishning ikkita asosiy 
yoʻli bor. Birinchisi – mehnat migratsiyasini Oʻzbekiston mehnat bozoridagi 

---

ishchi kuchi taklifi va unga boʻlgan talab oʻrtasidagi nomutanosiblikni bartaraf 
etish, mehnat migrantlari ishlab topgan daromad hisobidan milliy iqtisodiyotga 
qoʻshimcha madad berish vositasi sifatida qarash siyosatini davom ettirish. Bu 
mamlakatda bandlik muammosini hal etishning eng oson va kamchiqim yoʻli.