O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

78

---

A m a liy k o ‘rsa tm a la r
Yumshoq bug'doy eng k o ‘p tarqalgan tur b o ‘lib, kuzgi, yarim kuzgi 
va bahorgi navlarga ega. Sug'oriladigan yerlarda uning bo 'y i 100-120 
sm, lalmi yerlarda 50-60 sm b o 'la d i. Boshoqda bo sh oq chalar siyrak 
joylashgan, qiltiqli va qiltiqsiz shakllarga ega. Qiltig'i boshog'iga nisbatan 
kalta bo'lib, tarqoq joylashgan bo'ladi.
Qattiq bug'doy ekin m aydoni jih atid an yum shoq bug'doydan keyin 
ikkinchi o 'rin d a turadi. Boshog'i uzun, boshoqchalari zich joylashgan, 
dcyarli ham m a navlari qiltiqli, boshog'ining old tom oni yon tomoniga 
qaraganda keng, qiltiqlari boshoqqa nisbatan uzun va parallel joylashgan. 
Shu ikkala turning bir-biridan farq qiladigan xususiyatlari o'rganiladi va 
daftarga qayd ctiladi.
Uundan tashqari bu ikkala tur donining tarkibidagi oqsil m oddasi bilan 
farqlanadi. Yumshoq bug'doy donining tarkibida o 'rtach a 13,4 foiz oqsil 
bo'ladi. Q attiq bug'doy donining tarkibida oqsil moddasi k o 'p roq, y a’ni 
18-20 foizgacha boradi.. Shuning uchun uning doni yaltiroq oynasimon 
b o 'la d i va uning d o n idan eng sifatli oq un to rtilad i. Bu un asosan 
m ukaron, vermishcl, qandolat m ahsulotlari tayyorlash uchun ishlatiladi.
0 ‘zb okistonda asosan yum shoq b u g 'd o y navlari ekiladi. U larga 
Sunzar-6, Dcmctra, Knyajna, Kroshka; hosildor, qattiq bug'doy navlariga 
Karlik - 85, M arvarid va boshqalar kiradi.
Км/ц( biiu'cloyiil yetishtirish texnologiyasi.
O'tmlxhdosh. Kuzgi b u g 'd o y tu p ro q n in g unum dorligiga, begona 
o 'thm lan to /a va nam bilan yaxshi ta ’minlangan tuproqlarga talabchandir.
Kuzgi bug’doy sug’oriladigan yerlarda crtangi ekinlardan bo'shagan 
ycilarga kclasi yili takroriy ekin ekishga m o'ljallangan m aydonlarga 
joylashtirilishi kerak
Lulmi ycrlarni tckislik va do'nglik tekislik zonalarida kuzgi bug'doyni 
tozu shudgorga, undan yuqoriroq zonalarda toza shudgordan tashqari, 
band shudgorga ekish foydali hisoblanadi.
Yerni islilasli. Kuzgi bug'doy ekiladigan yerlarni ishlash majmuasi 
undan oldin shu m aydonda qanday ekin ekilganligi va dalaning begona 
o ’tlardan qay darajada tozaligiga q arab ishlanadi. Bug'doyning muqobil 
m uddati ekish va yerni yaxshi ishlash uchun oldingi ekindan bo'shagan 
m aydonlar sug'oriladi. T u p ro q yetilgandan so 'ng a g 'd a rm a pluglar 
yordam ida 25-30 sm chuqurlikda haydash kerak, so'ngra borona va mola
79

---

bosiladi. Y erlar notekis b o is a tekislanadi va um um an shudgor og‘ir 
b o ro nalar yoki zichlagichlar bilan zichlanishi kerak, aks holda kuzgi- 
qishki sharoitlarda zichlanish natijasida bug'doy maysalari va o'sim liklari 
siy rak lanad i va nobud b o 'la d i. S h o 'rla n g a n yerlarga kuzgi b u g 'd o y
ekishdan oldin tuproq turi yuviladi.