O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

N A /O K A I SAVOLLARI
I O ’
km
I
i
 
v i i
rivojlunishning qanday farqi bor?
2. O 'sim likning o ’sishi va rivojlanishi mumkinmi?
V R iv o jlu n ish «Invrlarining k e t m a -k e tlig in i o 'z g a r tir ish
m um kinm i?
75

---

A m a liy k o ‘r sa tm a la r
1.Donning b o itis h i uchun zarur bo'lgan suv miqdorini laboratoriya 
sh aro itid a aniqlash m um kin. B uning uchun ochiq havoda yaxshilab 
quritilgan toza dondan texnik tarozida taxm inan 10 g namuna tortib olinib, 
maxsus tem ir stakanga solinadi va ustiga uy haroratidagi (10-15° С li) suv 
q u y ila d i. D o n su v g a b o tib tu ris h i k e ra k . D o n y u z a sid a g i h a v o
pufakchalarini chiqarib yuborish uchun stakan chayqatiladi yoki don 
shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. D on bir kun davom ida b o 'ktirib
qo'yiladi. Shundan keyin stakandagi suvni to 'k ib tashlab, don yuzasidagi 
suvni tam om ila y o 'q o tish uchun do n filtr q o g'ozi 
ustiga yoyiladi. 
S o 'n g ra tex n ik ta ro z id a y an a to rtila d i. D a stla b k i va keyingi vazn 
o'rtasidagi farq don b o'rtayotganda shimilgan suv m iqdorini bildiradi. 
Bu m iqdorni bilib olgandan keyin q u ru q don o 'z vazniga n isb atan
q a n ch a suv shim gani foiz h iso b id a an iq la n ad i. Ayni v a q td a q u ru q
donning tarkibida ham 6-8 foizga yaqin suv bo'lishini hisobga olish kerak. 
D onning suv shimishini yana ham aniq hisoblash mumkin. Buning uchun 
b o 'r tg a n d o n q u ritg ic h sh k afg a q o 'y ilib doim iy o g 'irlig ig a q a d a r 
q u ritilad i. D a stla b k i va keyingi vazni o 'rta s id a g i farq um um iy suv 
m iqdorining bu m iqdorning, quritilgan don vazniga nisbati esa shimilgan 
suvning foiz m iqdorini ko'rsatadi.
2. Tuplanish darajasi esa bir tupdagi poyalam ing sonini sanash bilan 
aniqlanadi. Tuplanish dala sharoitida aniqlanadi, kuz va bahor kezlarida 
o'sim liklarnin g tu p lari kovlab olinib, lab o ra to riy a la rd a saqlanadi va 
amaliy m ash g'ulo tlar davrida shu o'sim liklardan foydalanib ularning 
tuplanishi bilan tanishiladi.
3. B oshoqlanish va ro'vaklanish darajasini aniqlash uchun yoppasiga 
ekiladigan o 'sim liklarda 1 m 2 yerdan n am u na olinib umumiy poyalar 
soni va b o sh o q yoki supurgi hosil q ilg a n p o y a la r soni a n iq la n a d i. 
B u la rn in g n is b a ti b o s h o q la n is h y o k i s u p u rg ila n is h n e c h a fo iz
b o 'lg an lig in i k o 'rs a ta d i, keng q a to rli qilib ekiladigan o 'sim lik lard a
(m akk ajo'xo ri va jo 'x o ri) m a’lum sondagi o'sim liklar olinib, ularning 
supurgi chiqargan soni umumiy olingan o'sim llik sonidan foiz hisobida 
chiqariladi.