O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti shahrisabz filiali

 
 
Nazorat uchun savollar: 
1. Maktabgacha ta'lim dasturini yaratilishi tarixi haqida nima bildingiz? 
2. Uchinchi ming yillikni bolasi dasturini mazmunini asoslab bering. 
3. Maktabgacha ta'lim tayanch dasturini asosiy bo‘lim va mazmunini izoxlang. 
4. Dasturni takomillashtirishga sizni fikringiz.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
13. 
“2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi”. O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947 sonli Farmoni. 
14. 
“Maktabgacha ta'lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30- 
sentyabrdagi PF-5198-sonli Farmoni. 
15. 
“2017-2021-yillarda maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‘g‘risida”. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016- 
yil 29-dekabrdagi PQ-2707-sonli Qarori. 

---

16. 
“Maktabgacha ta'lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida”. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 9- 
sentyabrdagi PQ-3261-sonli Qarori. 
17. 
Rahimov Sh. Asosiy vazifa – bolalarni ta'limga qamrab olish.// 
“Maktabgacha ta'lim” jurnali, 3-son, 2017. 2-3 bet.
18. 
Quronov M. Bolam baxtli bo‘lsin, desangiz...: ota-onalar uchun. – T.: 
Manaviyat, 2013. – 320 b. 
4-Mavzu:
 O‘zbekiston Respublikasida Xalq ta'limi tizimi va uning turlari. 
O‘zbekiston Respublikasining “Ta'lim to‘g‘risida”gi qonuni. Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi 
Reja: 
1. Xalq ta’limi tizimi va uning turlari 
2. O‘zbekiston Respublikasining “Ta'lim to‘g‘risida”gi qonuni. 
3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturining maqsad va vazifalari. 
Aniq maqsadni ko‘zlab mamlakatimiz yoshlariga ta'lim-tarbiya beradigan 
muassasalar xalq ta'limi tizimidir. 
Xalq ta'limi tizimining taraqqiyoti shu mamlakatda ishlab chiqarish 
kuchlarini rivojiga, jamiyat taraqqiyotiga ta'sir etadigan ijtimoiy-iqtisodiy 
masalalarga, milliy xususiyatlarga bog‘liq. 
Xalq ta'limi tizimi O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va 
O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to‘grisidagi qonunga 
muvofiq tashkil etiladi va nazorat qilinadi. Konstitutsiyamizning 18-, 41-
moddasida ko‘rsatilganidek, barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy 
kelib chiqishi, ijtimoiy maqyeidan qa'tiy nazar bilim olish huquqiga egadirlar. 
Fuqarolarning bepul umumiy ta'lim olishlari davlat tomonidan kafolatlangan. 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 29-avgustda o‘tkazilgan 
IX sessiyasida umumxalq muxokamasidan o‘tgan «Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi» qabul qilindi. 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturining maqsad va vazifalari bosqichma-
bosqich amalga oshirilib boriladi. Har bir bosqich muayyan vazifalarni hal etishni 
nazarda tutadi. 
I-bosqich (1997-2001) - mavjud kadrlar tayyorlash tizimining ijobiy 
salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh qilish va rivojlantirish uchun 
ilmiy-uslubiy, moliyaviy shart-sharoit yaratish. 
II-bosqich (2001-2005) – milliy dasturni to‘liq ro‘yobga chiqarish, mehnat 
bozorini rivojlantirish va real ijtimoiy, iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda 
aniqliklar kiritish. 
III-bosqich (2005 yil va undan keyingi yillar) to‘plangan tajribalarni tahlil 
etish, umumlashtirish asosida mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish 
istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini yanada rivojlantirish. 
Samarali ta'limni tashkil etish jamiyat taraqqiyotini millatning, xalqning 
porlok kelajagini ta'minlaydi. Shu bois ta'limni tashkil etish nafaqat davlatning 

---

balki umumhalq ishdir. Ta'lim muassasalarida tashkil etilgan ota – onalar ko‘mitasi 
o‘kvchilar o‘z - o‘zini boshqarish organlarining kuchi va imkoniyatlaridan 
shuningdek otalik tashkilotlarning moliyaviy ma'naviy qullab quvvatlashlari 
evaziga ta'lim samaradorligini oshirish mumkin. Ushbu prinsip manna shu g‘oyani 
ochib berishga hizmat qiladi. Ta'lim tizimi deb muayyan jamiyatda ijtimoiy tarixiy 
jarayonda tarkib topgan ma'lum talablar asosida boshqariladigan xamda bir – biri 
bilan bog‘langan barcha tipdagi o‘kuv tarbiya muassasalarining yig‘indisiga 
aytiladi. 
Ta'lim muassasasi yuridik shaxs bo‘lib, qonun va xujjatlarda belgilangan 
tartibda faoliyat olib boriladi. ta'lim tizimi ijtimoiy – tarixiy xarakterga ega bo‘lib, 
muayyan jamiyatning ijtimoi- iqtisodiy madaniy taraqqyoti darajasida, hamda 
siyosati mazmuni bilan bog‘lik xolda tarkib topadi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining IX – sessiyasida (1997-yil 29-avgust) qabul qilingan ta'lim tizimi 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
a) davlat ta'lim standartlariga muvofiq, ta'lim dasturlarini amalga oshiruvchi davlat 
va nodavlat ta'lim muassasalari; 
b) ta'lim tizimining faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishini ta'minlash uchun zarur 
bo‘lgan ilmiy – tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy pedagogik muassasalar; 
v) ta'lim sohasidagi davlat boshqaruv organlari shuningdek ularga qarashli 
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar. O‘zbekiston Respublikasi ta'lim tizimi 
yagona va uzluksiz bo‘lib, mazkur tizim doirasida faoliyat yurituvchi muassasalar 
ta'limni bosqichma – bosqich amalga oshrish uchun xizmat qiladilar. 
O‘zbekiston Respublikasida ta'lim quyidagi turlarda amalga oshiriladi.
Ta'lim turlari:

Maktabgacha ta'lim 

Umumiy o‘rta ta'lim

O‘rta maxsus kasb - hunar ta'limi 

Oliy ta'lim 

Oliy uquv yurtidan keyingi ta'lim 

Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash ta'limi 

Maktabdan tashqari ta'lim. 
O‘zbekiston Respublikasi «Ta'lim to‘g‘risidagi qonuni», «Ta'lim turlari» 
xususidagi 10-moddasida shunday deyiladi: 
- Maktabgacha ta'lim. 
Uch yoshdan boshlab, olti-yetti yoshgacha oilada, bolalar bog‘chasida va 
mulkchilik ko‘rinishlaridan qa'tiy nazar, boshqa ta'lim tashkilotlarida olib boriladi. 
- Boshlang‘ich ta'lim. 1-4 sinflarni o‘z ichiga oladi. O‘qish 6-7 yoshdan 
boshlanadi. 
- Umumiy ta'lim. O‘quvchilarga 5-9 sinflar doirasida bilim va tarbiya 
beralida. 
- O‘rta maxsus bilim va kasb-hunar bilimi. O‘qish muddati 3 yildan kam 
bo‘lmagan akademik va kasb-hunar litseylari va kollejlari. 

---

- Oliy mutaxassislik ta'limi To‘rt yildan kam bo‘lmagan muddatda davom 
etadi. 
Oliy mutaxassislik ta'limi: bakalavrlik, magistraturaga bo‘linadi. 
Bakalavrlik – bazaviy oliy ta'lim berish demakdir. Unda o‘qish kamida 4 yil 
davom etib, oliy ma'lumot va tayanch mutaxassislik diplomi olish bilan tugaydi. 
Magistratura – aniq mutaxasislik bo‘yicha oliy kasbiy ta'lim bo‘lib, 
bakalavrlik negizida kamida 2 yil davom etadi. Unda tahsil yakuniy kvalifikatsion 
davlat attestatsiyasi va magistrlik dissertatsiyasini himoya qilish bilan yakunlanadi. 
- Oliy o‘quv yurtidan keyingi ta'lim PhD nihoyasiga yetkazilgan magistrlik 
negizida 3 yil davom etadi. PhD akademiya va kvalifikatsion imtixonlari, 
nomzodlik dissertatsiyalarini himoyasi bilan yakunlanadi. 
Doktorantura – fan nomzodi ilmiy darajasi negizida 3 yil davom etadi, 
dissertatsiya himoyasi bilan yakunlanadi. 
- Kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash. 
- Maktabdan tashqari ta'lim.