O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Boshqaruv funksiyasi. Jamiyatdagi har qanday jarayonlarda boshqaruv 
elementlarini ko‗rish mumkin yoki ijtimoiy jihatdan ham boshqaruv elementlarisiz 
kundalik hayotimizni tasavvur eta olmaymiz. Boshqaruv yangi - yangi axborotlar 
tizimiga asoslanadi. Chunki boshqaruvchi (o‗z sohasi yoki doirasida) barqaror 
faoliyat olib borishi uchun ham (o‗ziga tegishli) informatsiyalarga ehtiyoj sezib 
boradi. Jumladan geosiyosatning boshqaruv funksiyasi ham shunga asoslangan. 
Boshqa sohalardan farqli tarzda, geosiyosat boshqaruvga tegishli qarorlar va 

---

27 
tavsiyalarni berish uchun doimiy ravishda mavjud informatsiyalarni (xalqlar, 
davlatlar va mintaqalar va b.) yig‗ib boradi va tahlil etadi. Faqat shu asosdagina 
masalaga nisbatan tegishli bo‗lgan asosiy xulosalarni chiqaradi. Masalan, 
birinchidan, har qanday jarayonlarda boshqarishga oid qarorlarni chiqarish uchun 
muammoli holatni atroflicha tahlil qilmoq kerak. Ikkinchidan, muammoga 
ob‗yektiv baho berish uchun turli kuchlar (sub‗yektlar) va omillarni hisobga olmoq 
lozim (siyosiy, iqtisodiy, geografik va b.). Uchinchidan, sub‗yektlarning voqeaga 
ta‗sir etish darajalarini o‗rganish kerak va b. Tabiatan geosiyosat boshqaruv 
haqidagi, xalqlar va davlatlar turmushida boshqarish bilan bog‗liq bo‗lgan 
muammolarni, ularning boshqalarga qay yo‗sinda ta‗sir etishi va ularni bartaraf 
etishning yo‗l - yo‗riqlarini, o‗rganadigan fandir. Shunday ekan uning jamiyatdagi 
boshqaruv funksiyasiga ham quyidan yuqoriga qarab yo‗naltirilgan hodisa sifatida 
qaramoq kerak.
Mafkuraviy funksiyasi. Mafkuraviy funksiya geosiyosatning asosiy 
funksiyalaridan biri hisoblanadi. Xo‗sh, mafkuraning o‗zi nima? Mafkuralar 
asosini ma‗lum bir maqsadlarni, manfaatlarni o‗zida mujassam etgan g‗oyalar 
tizimidir. Mafkura o‗zida aks ettirayotgan muayyan jamiyatning tuzilishi, u 
haqdagi falsafiy, siyosiy, iqtisodiy, ma‗naviy, diniy nazariyalar, qarashlar, 
shuningdek ularni amalga oshiruvchi vositalar, eng asosiysi, jamiyatning umumiy 
rivojlanish yo‗llari haqidagi muayyan bilimlar majmuasidir. Bunday qarashlar, 
nazariyalar, uslub va vositalar real ijtimoiy - siyosiy vaziyat qarab shakllangan, 
aholining psixologiyasiga faol ta‗sir etadigan motivlarga ega bo‗lishi lozim. 
Geosiyosatni bilimlar, g‗oyaviy ta‗sir kuchlari kimlar yoki qaysi kuchlarning 
manfaatini himoya qilishi masalasi qiziqtiradi. Mafkuralar qanday ko‗rinish va 
shakllarda bo‗lmasin, ular asosida umuminsoniy qadriyatlar va demokratik 
tamoyillarning turishi xalqlar va davlatlar turmushi bilan bog‗liq bo‗lgan 
geosiyosiy jarayonlarda qarama - qarshiliklar, konfliktlar o‗rniga konsensusning 
shakllanishi va rivojlanishi uchun qulay imkoniyatlarni yaratadi. Siyosiy kuchlar 
jamiyat o‗z oldiga qo‗ygan ichki va tashqi siyosatdagi o‗z geosiyosiy manfaatlarini 
amalga oshirishda, bu boradagi vazifalar oldida aholi turli qatlamlarini 
birlashtirishda, uyushtirishda, safarbar etishda, o‗zi olib borayotgan, faol targ‗ib 
qilayotgan hatti - harakatlarini omma tomonidan qo‗llab - quvvatlanishiga erishadi.