O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Faoliyatli (harakat) uslub. Mazkur uslubdan foydalanish geosiyosat 
ob‗yekt va predmetida turgan muammoli vaziyatning umumiy tavsifi hamda uning 
harakatlanishi bilan bog‗liq tomonlarni o‗rganishda qo‗l keladi. U shaxslar yoki 
guruhlarning xulq-atvorining ularning ko‗proq global jamoalarga qo‗shilishiga 

---

23 
bog‗liqligini, shuningdek, millatlar, sinflar, guruhlar va boshqalarning psixologik 
xususiyatlarini o‗rganishga qaratilgan. Geosiyosatda dinamik usulda geosiyosiy 
manzarasini tahlil qilishda faol usul qo‗llaniladi. U buni tirik va moddiylashtirilgan 
faoliyat sifatida, turli bosqichlar, davriy jarayon sifatida ko‗rib chiqadi: faoliyat 
maqsadlarini aniqlash, qarorlar qabul qilish; ommani tashkil qilish va ularni 
amalga oshirish uchun resurslarni safarbar qilish; guruhlar, massalar faoliyatini 
tartibga solish; belgilangan maqsadlarga erishilishini nazorat qilish; ishlash 
natijalarini tahlil qilish va yangi maqsadlarni belgilash. N.A. Nartovning 
ta'kidlashicha, faoliyatli uslub geosiyosiy qarorlar nazariyasining metodologik 
asosini tashkil etadi. Geosiyosat qiyosiy usuldan keng foydalanadi. Hayotda bir xil 
turdagi hodisalarni ularning umumiy xususiyatlarini va o‗ziga xosligini ta'kidlash, 
muammolarni hal qilishning maqbul yo‗llarini topish va boshqalarni taqqoslashni 
nazarda tutadi. Ushbu usul, uning oqilona qo‗llanilishi sharti bilan, boshqa xalqlar 
va davlatlarning tajribasidan foydalanishga imkon beradi.
Tarixiy uslub barcha ijtimoiy fanlarda qo‗llaniladi. Bu hayotdagi barcha 
hodisalarni izchil vaqtinchalik rivojlanishda o‗rganishni, o‗tmish, hozirgi va 
kelajak o‗rtasidagi aloqalarni aniqlashni talab qiladi. Geosiyosatda bu usul eng 
muhimlaridan biri hisoblanadi. 
Normativ-qadriyatli uslub ma'lum faktlar, hodisalar, davlatlar, shaxslar 
uchun ma'nosini ochib berish bilan tavsiflanadi. Faktlarni baholash nuqtai 
nazaridan, masalan, adolat yoki adolatsizlik, o‗z yoki boshqa mamlakatdagi xalqlar 
erkinligini hurmat qilish yoki oyoq osti qilish kabi nuqtai nazardan berilgan. Shu 
bilan birga, siyosatchilar o‗z faoliyatida axloqiy me'yorlar va qadriyatlarni 
boshqarishi kerak deb taxmin qilinadi. Siyosat va axloq turli xil tekisliklarda 
yotganligi sababli, ushbu uslubni qo‗llashda ma'lum chegaralar mavjud. Normativ 
usul, qoida tariqasida, ba'zan dunyoning geosiyosiy manzarasiga ta'sir 
ko‗rsatadigan, ochiqchasiga, o‗ylamagan qarorlarni qabul qiladigan siyosat va 
siyosiy rahbarlarni idealizatsiya qiladi. Masalan, mamlakatlar chegaralarini 
aniqlashda dimilitatsiya va demarkasiya qilishda milliy-etnik birlik va do‗stlikni 
asos qilib yoki tashqi qarzni mamlakatni mavjud yer mulkini berish orqali to‗lash 
noto‗g‗ri 
qarorlar 
hisoblanadi. 
Ushbu 
uslubning 
kuchsizligi 
shundaki, 
qadriyatlarga oid hukmlar nisbiy bo‗lib, muhim siyosiy qarorlarni qabul qilish 
uchun 
to‗liq 
asos 
bo‗lib 
xizmat 
qila 
olmaydi. 
Shunga 
qaramay, 
geosiyosatchilarning ushbu uslubga tayanishi davlat siyosatiga insoniy o‗lchov, 
axloqiy tamoyil sifatida baho beradi.