O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Institutsional uslub siyosiy faoliyat olib boriladigan institutlar - davlat, 
partiyalar, tashkilotlar faoliyati va hokazolarni o‗rganishga qaratilgan. Ushbu usul 
XX asrning boshlariga qadar siyosatshunoslik, sotsiologiya va geosiyosatda deyarli 

---

25 
yetakchi edi. Geosiyosatda ham qo‗llaniladigan antropologik usul inson tabiatiga 
e'tibor beradi. Ushbu uslubning tarafdorlari odamda umumiy mavjudotni 
ko‗rishadi. Shuning uchun ular inson tabiati bilan belgilanadigan inson xatti-
harakatlari motivlariga ustunlik berishadi. Empirik tadqiqotlar usullari geosiyosat 
va umuman fanga sotsiologiya, statistika, kibernetika va boshqa ba'zi fanlardan 
kelib chiqqan. Bunga hujjatlar tahlili, so‗rovnomalar, tajribalar, o‗yin nazariyasi va 
boshqalar kiradi.
Qiyosiy uslub. Qiyosiy uslubning ilmiy doirada qo‗llanilib kelinishi antik 
davrlarga borib taqaladi. Masalan, Aristotel yoki undan keyinroq yashab o‗tgan 
Farobiy ijodlariga e‗tibor bersangiz, ular asarlarida muammolarni o‗rganish 
asnosida qiyosiy uslubdan keng foydalanganligiga amin bo‗lasiz. Zamonaviy 
geosiyosatda qiyosiy uslubning ahamiyati shundaki, u orqali tadqiqotchi 
jamiyatdagi xalqlar va davlatlar turmushini o‗rganadi, ularni bir-biriga taqqoslaydi. 
Yoki ma‗lum bir geosiyosiy maydonlarning boshqasidan farqli jihatlari qiyosiy 
asosda o‗rganiladi. Muammolarni shu yo‗llar orqali o‗rganish asosida tegishli 
xulosalarni chiqaradi.
 
Geosiyosatning asosiy funksiyalari. Geosiyosat fan sifatida jamiyat 
hayotini, unda kechayotgan turli mazmundagi geosiyosiy jarayonlarni tahlil etadi, 
tegishli taklif - xulosalar beradi, bir so‗z bilan aytganda ushbu jarayonlar bilan 
bevosita bog‗langandir. U real hayotdagi voqea - hodisalar va jarayonlarning 
o‗zaro aloqadorligini va ularning bir - biriga bog‗liqligini ifodalovchi 
qonuniyatlarni o‗ziga qamrab olgan. Shuningdek, geosiyosat borliqdagi 
jarayonlarni o‗zida aks ettiribgina qolmay, ularga bog‗liq tarzda jamiyatda 
muayyan funksiyalarni ham bajaradi. Mazkur funksiyalar geosiyosat fanida o‗ziga 
xos izchillika, mantiqiylikka, afzalliklarga ega.