O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

1- aprelda zahira	40 birlik
1 birlikka 10 sh.b.
4- aprelda	Sotib olingan	140 birlik	1 birlikka 11 sh.b.
10- aprelda	Foydalanilgan	90 birlik
12- aprelda	Sotib olingan	60 birlik	1 birlikka 12 sh.b.
13- aprelda	Foydalanilgan	100 birlik
1 6- aprelda	Sotib olingan	200 birlik	1 birlikka 10 sh.b.
21- aprelda	Foydalanilgan	21 birlik
23- aprelda	Foydalanilgan	80 birlik
26- aprelda	Sotib olingan	50 birlik	1 birlikka 12 sh.b.
29- aprelda	Foydalanilgan	60 birlik

Talab qilinadi: Aprelda foydalanilgan materiallarning qiymatini aniqlash hamda FIFO, LIFO, o’rtacha qiymat (zahiralarni hisobga olishning uzluksiz va davriy tizimlari) dan foydalanib oy oxirida materiallarning zahiralarini baholash
4–2. «Evita»kompaniyasida 2 yil 5 oyi davomida quyidagi miqdorda xom-ashyo xarid qildi va ishlab chiqarishga berdi:

1 iyulda	Olindi	2000 birlik, har biri 10 sh.b.
9 iyulda	Olindi	520 birlik, har biri 10, 5 sh.b.
18 iyulda	Berildi	1400 birlik
5 avgustda	Olindi	800 birlik, har biri 11,5 sh.b.
22 avgustda	Olindi	600 birlik, har biri 12,5 sh.b.
15 sentyabrda	Berildi	1240 birlik
14 oktyabrda	Berildi	480 birlik
8 noyabrda	Olindi	1000 birlik, har biri 11 sh.b.
24 noyabrda	Berildi	760 birlik

Xom-ashyoning oy boshiga dastlabki qoldiq zahirasi bo’lmagan.

Talab qilinadi: 5 oy ichida ishlab chiqarishga berilgan xom ashyoni va davr oxirida qolgan xom-ashyo zahirasi qiymatini FIFO, LIFO, o’rtacha qiymat usullaridan foydalanib baholang (zahiralarni hisobga olishning uzluksiz va davriy tizimlari bo’yicha).
Takrorlash uchun savollar

1. 
   Materiallarni boshqarish jarayonini tushuntirib bering?
   
2. 
   Materiallarni hisobga olishning uzluksiz va davriy tizimini farqlashni tushuntirib bering?
   
3. 
   Ishlab chiqarishga beriladigan materiallar qiymatini baholash deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Materiallarni xarid qilish, saqlash va ishlab chiqarishga berishni tushuntirib bering?
   
5. 
   Bevosita (asosiy) materiallar deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Bilvosita materiallar deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   Yalpi identifikatsiyalash usuliga ta’rif bering?
   
8. 
   LIFO usuli (Last-in, first-out LIFO)ga ta’rif bering?
   
9. 
   O’rtacha qiymat usuli (Average-cost AVECO)ga ta’rif bering?
   
10. 
    FIFO usuli (First-in, first-out FIFO)ga ta’rif bering?
    
11. 
    NIFO usuli (next-in, first-out NIFO )ga ta’rif bering?
    

12.Me’yoriy qiymat usulini tushuntirib bering?
25-BOB. MEHNAT XARAJATLARI HISOBI.


25.1. Ishchi kuchi xarajatlarini hisobga olish.
25.2. Korxonalarning boshqaruv tizimida mehnat haqi xarajatlari tahlili.
25.3. Mehnatga haq to’lash shakllari.
25.4. Ishchi kuchi qo’nimsizligi va mehnat unumdorligi.


Tayanch so‘z va iboralar: mehnat xarajatlari, ishlab chiqarish, ishchi kuchi, ish haqi, hisob kartochkasi, ishga qatnashish tabeli, mehnatga haq to’lashning vaqtbay tizimi, mehnatga haq to’lashning ishbay tizimi, vaqtbay mukofot tizimi, ishbay kafolatlangan tizimi, ishchi kuchi qo’nimsizligi.


25.1. Ishchi kuchi xarajatlarini hisobga olish


Mehnat xarajatlari ishlab chiqarish chiqimlarining bir qismi sifatida mahsulot tannarxining shakllanishiga va pirovard natijada korxonaning foyda olishiga ta’sir qiladi.
Ishchi kuchi xarajatlari hisobi quyidagi yo’nalishlar bo’yicha yuritilishi mumkin³⁹:
• Ishchi kuchi xarajatlari hisobiga, ayrim bajarilgan operatsiyalar qiymati va ustama xarajatlar kiritilishi zarur;
• Ish haqini hisoblashga, bajarilgan ish uchun ishchilarga ish haqi hisoblash, soliq organlariga, pensiya fondiga va boshqalarga to’lanishi lozim bo’lgan summani ro’yxatga olish bilan bog’liq hisoblashishlar.
Ishchi kuchi xarajatlarini hisobga olish maqsadi – barcha ishchilar faoliyatining har bir turiga sarflagan vaqtni buyurtmaning alohida kartochkasida yoki tabelda qayd etish va shunga muvofiq soatboy stavkani qo’llashdir. Ishlab chiqarishga mehnat sarfini hisobga olish uchun mazmuni, shakli, harakat muddati jihatidan har xil juda ko’p boshlang’ich hisob hujjatlari mavjud. Bunga buyurtmaning hisob kartochkasi misol bo’la oladi, bu kartochkada aniq bajarilgan ish sarflari yoziladi. Shunday hujjatlardan yana biri ishga qatnashish vaqtini hisobga olish tabelidir, unda ishchilarni bajargan ish vaqti aks ettiriladi.