O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

3.2. Riskdan himoyalanish uchun imtiyozlar va naflilik funksiyasi 
1975 yilarda AQSh uy xo’jaliklarini tahlil qilish uchun umumiy 
ma’lumotlardan foydalangan, ya’ni, bu bir xil uy xo’jaliklaridan turli vaqtlarda 
to’plangan ma’lumotlardir. Bunda, xavfli aktivlarning umumiy aktivlarga 
nisbati taxminan doimiy bo’lganligi sababli, ular nisbatan xavfdan qochish 

---

32 
o’lchovi doimiy deb taxmin qilingan. Ushbu nisbatdan va xavfli aktivning 
daromadlilik darajasining xavflilik darajasidan farqini nisbiy xavfdan voz 
kechish o’lchovi ekanligi taxmin qilingan.
Shuningdek, Qo’shma Shtatlardagi jami iste’mol va aktsiya hamda 
obligatsiyalardan olinadigan daromad stavkalaridan foydalanilgan. Qo’shma 
Shtatlardagi jami iste’mol doimiy nisbiy xavfdan voz kechadigan vakillik 
iste’molchisi tomonidan aniqlanadi deb faraz qilib, ular kutilgan nafni 
maksimal darajada oshirish sharti uchun chiziqli bo’lmagan regressiyaga 
o’xshash “Umumlashtirilgan momentlar usuli” deb nomlangan statistik usulni 
qo’llagan.
Qaysi aktsiyalar va obligatsiyalar qo’llanilishiga qarab, ularning 
risklardan nisbiy qochish o’lchovi bo’yicha hisob-kitoblari har xil bo’lsa ham, 
ular 1,59 va -1,26 oralig’ida bo’ladi. Biroq, ularning standart xatolari katta va 
o’lchovning haqiqiy qiymati nolga teng degan gipotezani 5 % darajasida rad 
etib bo’lmaydi. Shu ma’noda, nisbiy xavfdan voz kechish o’lchovini aniq 
baholanmagan, ammo, empirik natijalari o’lchovning nisbatan past qiymatlarini 
qo’llab-quvvatlaydi. 
Riskni baholashda Barsky (1997) insonlar uchun gipotetik savollar bilan 
so’rov 
o’tkazish 
usulidan 
foydalangan. 
Ushbu 
usuldan 
foydalanib, 
iqtisodiyotning vakillik iste’molchisi emas, balki insonlarning nisbiy xavfdan 
qochish o’lchovining turli qiymatlarini baholash mumkin.