O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

6.2. Ikki davrli modelning byudjet cheklovi va unda optimal isteʼmol 
An’anaviy iqtisodiyotda iste’molchi C
0
va C
1
manfiy bo’lmagan 
iste’molning turli kombinatsiyalari uchun ekzogen va barqaror imtiyozlarga ega 
deb taxmin qilinadi, bu (C
0
, C
1
) bilan belgilanadi. Shuningdek, naflik U(C
0
, C
1
)
yordamchi funksiya bilan ifodalanadi. Iste’molchi U(C
0
, C
1
) ning yuqori 
qiymatini beruvchi (C
0
, C
1
) ni afzal ko’radi. Demak, iste’molchi byudjet 
cheklovi (6.3) ostida U(C
0
, C
1
) naflik funktsiyasini maksimal darajada 
oshiradigan C
0
va C
1
kombinatsiyasini tanlaydi. Ushbu qaror qabul qilishni 
grafik quyidagicha tasvirlash mumkin. 

---

62 
6.1-rasm. Ikki davr uchun optimal iste’mol 
Faraz qilamizki, agar C
0
barqaror bo’lsa, C
0
oshsa, u holda naflik ortadi. 
Bundan tashqari, agar C
0
barqaror bo’lsa, C
1
ortib borsa, u holda naflik ortadi 
deb faraz qilamiz. Ushbu taxminlar bilan (6.3) naflik maksimal darajaga 
ko’tarilganda tenglik bilan bajarilishi kerak. Bu tenglamada agar 0 va 1 
davrdagi barcha daromadlar 1 davrdagi iste’molga sarflanganda nima bo’lishini 
ko’rish uchun C
0 
= 0 ni o’rnatsak, u holda C
1
= (1+r)Y
0
+ Y
1
va A = (1+r)Y
0
+ 
Y
1
orqali aniqlanadi. 6.1-rasmda biz gorizontal o’qda C
0
va vertikal o’qda C
1
ni 
olamiz hamda byudjet cheklash tenglamasining grafigini chizamiz. Bu grafik 
qiyaligi -(1+r) va vertikal kesma A ga teng. Buning sababi (6.3) tenglik bilan 
quyidagicha yozilishi mumkin. 
A
C
r
C




0
1
)
1
(
6.4 
Tenglamani ifodalovchi grafik (6.4) vaqtlar oralig’idagi byudjet