O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

Neyroiqtisodiyotda ijtimoiy mehr 
 
Ijtimoiy muhitda qaror qabul qilish uchun boshqalarning obro’si va 
boshqalarga hasad qilish kabi ijtimoiy mehr ma’lumotni qayta ishlash uchun 
muhim omillar, shuningdek, oziq-ovqat va pul kabi jismoniy va moliyaviy 
mukofotlar bo’lishi mumkin. Ko’proq eksperimental natijalar xabar qilindi, bu 
barcha his-tuyg’ular insonning miyasida mukofot sifatida qayta ishlanishini 
ko’rsatadi.
Masalan, fMRI tomonidan ushbu ijtimoiy mukofot va pul mukofotining 
o’zaro bog’liqligini o’rganib chiqdi (Izuma va boshq. 2008).
Ular ishtirokchilardan boshqalar ularga baho bergan jumlalarni ovoz 
chiqarib o’qishlarini, ularning miya faoliyatini o’lchashlarini so’rashdi. Ular 
ijobiy bahoni o’qiyotganda, “siz ishonchlisiz”, striatum faollashdi. Baholash 
qanchalik ko’p maqtovga sazovor bo’lsa, striatum faollashuvi shunchalik kuchli 
edi. Bu natija shuni ko’rsatadiki, ijtimoiy mukofot boshqalardan olingan baho 
kabi bir xil pul mukofoti tizimida qayta ishlanadi.
Shuningdek, fMRI yordamida rashk insonning miyasida qanday qayta 
ishlanishini o’rganib chiqdi (Takahashi va boshq. 2009).
Dastlab, har bir ishtirokchi uydirma insonning qisqacha hikoyasini 
o’qiydi. Hikoyada tadqiqotchilar qasddan rashkchi insonni har bir ishtirokchi 
bilan turli xil umumiy fikrlarga ega bo’lgan, ammo yaxshi inson fikrlari sifatida 
quyidagilar kiritildi:
- bir xil jins,
- o’xshash ijtimoiy sharoitlar,
- bir xil hayot maqsadi,
- bir xil sevimli mashg’ulotlari,
- yaxshiroq aql.

---

109 
Ularning xabar berishicha, ushbu maqsadli hasadgo’y inson ssenariyda 
muvaffaqiyatsizlikka uchraganida, ishtirokchining striatumi faollashgan. Shu 
tarzda, jamiyatda qaror qabul qilish bo’yicha miya funktsiyasini o’rganish 
“ijtimoiy nevrologiya” deb ataladi va bu ko’plab neyro-iqtisodchilarni jalb 
qiladi.