O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus

Karbonat bufer tizimi — kuchsiz karbonat kislota (H2SO3) va bu kislotaning kuchsiz asoslari bilan xosil qilgan tuzlaridan (NaHSO3, KHSO₃) iborat. Qonda karbonat kislotadan kuchliroq kislota paydo bo‘lsa, uning anioni natriy yoki kaliy ioni bilan birikib, neytral tuz hosil qiladi. Vodorod HSO₃ anioni bilan karbonat kislotasi hosil qiladi. Eritrotsitlardagi enzim — karboangidraza karbonat kislotasining H₂O va SO₂ ga parchalanishini ta’minlaydi, karbonat angidrid o‘pka orqali atmosfera havosiga chiqariladi. Agar qonga ishqor tushsa, u karbonat kislota bilan bi­rikib, bikarbonat va suv hosil qiladi. Bu mumtoz bufer tizimning ahamiyati shundaki, u qon reaksiyasini bir laxzada asli xoliga keltiradi.
Fosfat bufer tizimi bir asosli (NaH₂PO4) va ikki asosli (NaHP0₄) fosfatlardan iborat.
3. Plazma va qonning shaklli elementlari.


Qon plazmasi. Qon plazmasi — qonning shaklli elementlari ajratib olingandan keyin qolgan suyuq qismi bo‘lib, tarkibida suvda erigan tuzlar, oqsillar, uglevodlar, biologik faol birikmalar hamda SO₃ va O₂ bor. Plazma 90% suvdan, 7-8% oqsillardan, 1,1% boshqa organik moddalardan va 0,9% noorganik moddalardan iborat. Plazma va qon zardobining osmotik bosimi 7,6 atm arterial qonning pH darajasi o‘rtacha 7,4 bo‘ladi.
Tomirlarda sirkulyasiya qiluvchi qon plazmasi tomirlar ichidagi suyuqlik xajmining kislotali-ishqorli muvozanatning doi­miligini ta’minlaydi, shu bilan birga biologik faol moddalarni va metabolizm mahsulotlarini tashiydi. Plazma, kapillyarlar devorining katta yuzasi orqali, hujayralararo suyuqliklar bilan moddalarni almashtiradi. Bu erda ionlar, suv va uncha katta bo`lmagan molekulalarning almashinuvi tez sodir bo‘ladi, shuning uchun interstitsial (hujayralararo) suyuqlikning tarkibi uncha o‘zgar­maydi va plazma tarkibidan sezilarli farq qilmaydi. Bu erdagi farq oqsillarga taalluqlidir, chunki ularning katta molekulalari kapillyarlarning devori orqali o‘ta olmaydi.
Plazmada kolloidlarning mavjudligi uning yopishqoqligini belgilaydi.