O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim
Download 1.18 Mb. Pdf ko'rish
|
kasb-hunar kollejlarida stereometriya masalalarini yechishda oquvchilarning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirishning ilmiy-metodik asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.3. Talabalarning mustaqil ta’lim olish jarayonini MOODLE LMS tizimida tashkillashtirish usullari MOODLE
- Moodle
- Masofaviy kurs uchun qo’yiladigan talablar
- Mashqlar va topshiriqlar turlari • Send a file
- Multimediali dasturlardan
- Shaxsiy kabinet yaratish va sozlash MOODLE
- Administrator
- - Логин maydoni
- - Адрес электронной почты
- - Адрес электронной почты (еще раз)
- Моя домашная страница
- LMS Moodle tizimida quyidagi rasmda aks ettirilgan kurs elementlari mavjud
- Внешний инструмент (Tashqi uskuna)
- База данных (Ma’lumotlar ombori)
- Опрос (So’rov)
- Wiki
- “Лекция”(Ma’ruza) – modulini yaratish “Лекция”
- “Лекция”
- “Общее”, “Общие настройки модуля”
- II bob yuzasidan xulosalar
|
Birinchi bosqichda professor-o’qituvchilarning va talabalarning vaqtlarining tejalishi ochiq elektron ta’lim resurslarni va mutaqil ishni bajarish bo’yicha metodik qo’llanmalarning oliy ta’lim muassasasining elektron ta’lim platformasiga (Moodle LMS tizimiga) joylashtirish orqali amalga oshiriladi. Ilgari mustaqil ish topshiriqlarini talabalarga yetkazish katta vaqtni talab qilar edi (ayniqsa katta guruxlar va potoklardi). Masalan ayrim paytlarda o’quv dasturining o’zgarishi hisobiga esa umuman topshiriqlarning parametrlari o’zgarib ketishi o’quv jarayoniga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Hozirda esa oliy ta’lim muassasasining elektron ta’lim platformasi (Moodle LMS tizimiga)dagi o’quv kurs sahifasidan barcha zarur materiallarini topish mumkin.
44
Talabalarning mustaqil ta’lim uchun topshiriqlarini oson olishi va ularning muddatlarini ko’rishi mumkin. Tizim tomonidan topshiriqlarni ochilishi, yopilishi va muddatlarni belgilash avtomatik tarzda bajarilishi mumkin. Bundan tashqari tizim professor-o’qituvchiga istagan paytda topshiriqlarga o’zgartirish kiritish, yangi adabiyotlarni qo’shish, topshiriqlarga aniqliklar kiritish va boshqa imkoniyatlarni beradi. Ana’naviy usullarga qaraganda Moodle tizimi orqali talabalarga o’quv metodik materiallarni, meyoriy xujjatlarning, o’quv va metodik ko’llanmalarning hamda turli mashg’ulotlar uchun topshiriqlar etkazish oson va tezkor amalga oshirish mumkin, bu esa o’z navbatida professor o’qituvchini sezilarli darajada vaqtini tejaydi. Ikkinchi bosqich mustaqil ta’lim uchun ajartilgan nazoratini optimalashtirishga imkon beradi. Auditoriya soatlarining qisqarishi sharoitida mashg’ulot paytida yozma nazorat ishlarini o’tkazish tavsiya qilinmaydi, bundan tashqari yozma ishlarni tekshirishga, natijalarni tahlil qilishga sezilarla darajada vaqt sarflanadi. Moodle tizimida nazoratlarni keng miqdorda boshqariladigan testlarning turli shakllarida o’tkazish imkoniyati mavjud. Bundan tashqari tizim nazoratini, baholashni va monitoringini tizimning o’zi amalga oshirishi mumkin. Moodle tizimida “topshiriq” elementidan foydalanish talabalarning mustaqil ta’limini boshqarishni optimallashtirishga imkoniyat yaratadi. Tizim talaba bajargan “topshiriq”larni qachon, qayerdan joylashtirganligi haqida ma’lumotni, professor-o’qituvchini tekshirilmagan ishlar xaqida xabardor qiladi, topshiriqlarga izoh va tavsiyalar berish imkoniyati mavjud. Talabalarga ham topshiriqlarni istalgan paytda bajarish, qachon va qanday tekshirilganlini ko’rishi mumkin. Moodle tizimiga o’tishning birinchi va ikkinchi bosqichlari o’qituvchiga mavjur o’quv metodik materiallardan rasional foydalanishga, auditoriyadan tashqari mustaqil ta’limni boshqarishni effektivligini oshirishga va asosiysi vaqtdan unumli foydalanishga imkoniyat bersa, keyingi uchinchi bosqich esa o’tish esa fanni o’rganish modelini sezilarli o’zgartirishni talab qiladi. 45
Eng avvalo o’quv materialning qaysi qismi talabalar tomonidan mustaqil tarzda o’zlashtirilishi mumkinligi aniqlash zarur. Bendjamin Blum taksanomiyasiga asosan ta’lim maqsadlarning birinchisi “Bilish” dir, ya’ni o’quv materialni eslab qolish va aytib bera olishdir. Eng avvalo mustaqil ta’limda kamida ushbu maqsadga erishish zarur. Buning uchun saytga o’tiladigan dars mashg’ulot bo’yicha elektron qo’llanmalar, video darslar va video lavhalar, taqdimotlar, SCORM lar, ta’lim jarayonini boshqaruvchi va topshiriqlarni bajarilishini kuzatuvchi funksiyalarini sozlanishi mumkin. Talabalarda mustahkam bazaviy bilimlarning dars oldinidan shakllanganligi bevosita talabalar bilan o’tkaziladigan auditoriya mashg’ulotlarida ta’limiy maqsadlarning yuqori darajalariga “Tushunish”, “Qo’llash” va kafolatli erishishga imkon beradi. Bu esa o’z navbatida produtiv va ijodiy xarakterga ega bo’lgan murakkab kompitent-orientirlangan mustaqil ishlarni bajarishga asos yaratadi. Moodle tizimi ta’lim jarayoni subektlarining sarflanayotgan mehnati va erishilayotgan natijalar orasida optimalmal tanlovdir. Moodle tizimidan foydalanishdanish, hamda pedagoglar tomonidan uning imkoniyatlarini bosqichma bosqich o’zlashtirish, haqiqatdan ham, talabalarning mustaqil ta’limini boshqarishni optimallashtirishni ta’minlash mumkin. Natijada o’quv jarayonini samaradorligini oshishiga olib kelishi mumkin. Oliy ta’lim muassasalarida talabalarning fikrlash, tahlil va bashorat qilish malakasini oshirish, uni kelajakda o’z professional kasbini egallashda katta ta’sir etadi.
yo’naltirilgan dasturiy majmua hisoblanadi. MOODLE –inglizcha so’zlarning abbrеviaturasi bo’lib Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment - modulli ob’еktga yo’naltirilgan dinamik o’qitish muhiti (рус."Мудл"; "Моодус"- Модульная объектно-ориентированная динамическая обучающая среда) deb tarjima qilinadi. GNU GPL litsenziyasi bo’yicha erkin foydalanish mumkin 46
bo’lgan web (webga yo’naltirilgan) ilova hisoblanadi. MOODLE tizimi “Ijtimoiy konstruktsionizm pedagogikasi” asos qilib olingan.
Tizim asosan o’qituvchi (lar) va talaba(lar) o’rtasida o’zaro (bilim olish) munosabatini tashkillashtirishga yo’natirilgan. MOODLE tizimining ishlab chiqilishining asosiy maqsadi WebCT va BlackBoard platformasidan tekin foydalanish emas, balki o’qitish jarayonida o’qituvchilarning imkoniyatlarini kengaytirish. Xozirgi vaqtda Moodle tizimi jahonning yirik universitetlarida qo’llab kelinmoqda. Moodle tizimida taxminan 2 mln nafar faoliyat olib boruvchilar qayd etilgan, 200 ta davlatda 70 tildagi 46 ming o’quv portallari va 300 nafar dasturchi- ishlab chiqaruvchilar faoliyat olib bormoqda. Masofaviy ta’lim tizimlarini yaratishda quyidagi bosqichlarga amal qilinadi: 1. Fanga oid manbalarni tanlab olish. 2. Manbalardan foydalanish va qayta ishlash huquqi to’g’risida shartnomalar tuzish.
3. Mundarija va tushunchalar ro’yxatini ishlab chiqish. 4. Bo’limlardagi (modullardagi) matnlarni qayta ishlash va yordam berish bo’limini tuzish. 5. Gipermatnni elektron shaklda amalga oshirish. 6. Kompyuterli qo’llab quvvatlanishini ishlab chiqish. 7. Materiallarni multimediyali obyektlarga keltirish uchun tanlab olish. 8. Materialni vizuallashtirish uchun tayyorlash.
Maxsus fan o’qituvchilari uchun Moodle platformasida yaratilgan masofaviy ta’lim kursining elementlari (strukturasi - masofaviy kurs tarkibiy qismlari) quyidagilardan iborat: 1. Fanning namunaviy dasturi. 2. Fanning ishchi o’quv dasturi. 3. Fan o’qitilishining maqsad va vazifalari.
47
4. Fanga kirish (tarixi, fanning tavsifi, dolzarbligi, mutaxassislik dastur bo’yicha boshqa fanlar bilan aloqadorligi). 5. Fanning mazmuni (tarkibi). (bo’limlar, mavzular va h.k.) 6. Fan uchun sillabus. 7. Fan uchun kеys-stadi. 8. Ma’ruzalar. 9. Amaliy mashqulotlar yoki sеminarlar ishlanmasi. 10.Taqdimotlar. 11.Fan bo’yicha oraliq va yakuniy nazorat savol va vazifalar. 12.Glossariy. 13.Rеsurslar. Masofaviy kursdagi ma’ruzalarning tuzilmasi: 1. Ma’ruza nomi. 2. O’qitish texnologiyasi (ma’ruza rеjasi, o’quv mashg’ulotining ma’ruzaning maqsad va vazifalari, pеdagogik vazifa, o’quv faoliyatining natijasi). 3. Ma’ruzaning tеxnologik xaritasi (faoliyatning mazmuni - o’qituvchining faoliyati, talabalarning faoliyati). 4. Ma’ruza matni (konspеkti). Vizual matеriallar va ma’ruza matnlari. 5. Mavzuni mustahkamlash va o’z-o’zini nazorat qilish uchun savollar va testlar. 6. Ko’rgazmali matеriallar (sxеmalar, jadvallar, grafik kartalar). 7. Adabiyotlar. 8. Glossariy.
1. Amaliy yoki sеminar mashg’ulotining nomi. 2. O’qitish texnologiyasi (amaliy mashg’ulot rejasi, o’quv mashg’ulotning maqsadi, pedagogik vazifa, o’quv faoliyat natijasi). 48
3. Amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi (faoliyatning mazmuni - o’qituvchi, talaba). 4. Sеminar va amaliy mashg’ulotining matni. 5. Sеminar va amaliy mashg’uloti uchun kеys-stadi. 6. Amaliy mashg’ulotlar (mashg’lar-kartochkalar, vazifalar, tеstlar, savollar). 7. Ko’rgazmali matеriallar (chizmalar, jadvallar, grafik kartalar). 8. Adabiyotlar. 9. Glossariy. Mashqlar va topshiriqlar turlari • Send a file (jadvalni to’ldiring, fikringizni yozing, savollarga javob bеring, qisqacha izoh yozing va q.k.). • Multiple Choice - “Ko’p tanlovli” – bir qancha javob variantlari orasidan to’g’ri variantni tanlash talab etiladigan topshiriq. Bunda savol bеriladi va uning bir qancha javob variantlari kеltiriladi. Bеrilgan variantlarning birida (yoki bir nеchtasida) to’g’ri javob kеltiriladi. • Matching (to’g’ri moslikni tanlang). Bunday ko’rinishdagi topshiriq turi asosiy matn, bir qancha savollar va ularga mos javoblardan iborat bo’ladi. Har bir savol uchun faqat bitta javob mos kеlishi kеrak. Talaba har bir savol uchun unga mos to’g’ri javobni tanlashi lozim. • Filling the gaps (nuqtalar o’rnini to’ldiring). Bunday turdagi topshiriq savol matni va javob kiritish maydonidan iborat bo’ladi. Bir qancha variantlarni ham ko’rsatish mumkin. Javoblar rеgistrga sеzuvchan bo’lishi (bo’lmasligi ham) mumkin. Bunday turdagi savolni tuzishda barcha to’g’ri bo’lishi mumkin bo’lgan variantlarni ko’rib chiqish zarur. • Test – “Bitta to’g’ri javobni tanlash” – bеrilgan javob variantlari ro’yxati ichidan bitta to’g’ri javobni tanlash talab etiladigan topshiriq turi. Multimediali dasturlardan foydalanishda ta’lim samaradorligi nafaqat mazmun va do’stona o’qituvchi-o’quvchi muloqoti (interfeys) hisobiga, balki undagi o’quvchilarning nazariy o’quv materialini o’zlashtirish darajasini 49
hisobiga ham erishiladi. Masofali o’qitish, o’quv predmet hamda o’quv-uslubiy materiallar bilan yaxshi ta’minlangan bo’lsa, an’anaviy ma’ruzalarga extiyoj qolmaydi. Bu holda, o’qituvchining asosiy vazifasi o’quvchilar tomonidan boshlang’ich bilimlarni mustaqil o’zlashtirish jarayonini qo’llab-quvvatlashdan iborat. Buning uchun o’quv faoliyatining barcha: majburiy mavzuli nazorat, o’z o’rnini nazorat qilish, multimedia kurslar bilan ishlash ishga tushirilishi mumkin.
o’quv markazi (filial)da tyutor tomonidan o’tkaziladigan “kunduzgi” maslahatlar (ular o’quv rejasida maslahatga ajratilgan vaqtning 10- 15% ni tashkil etadi); kurs o’qituvchisi tomonidan elektron pochta yordamida yoki teleanjuman tartibida o’tkaziladigan off-line maslahatlar (ular o’quv rejasida maslahatga ajratilgan vaqtga yarmiga yaqin vaqtni tashkil etadi);
kurs o’qituvchisi tomonidan, masalan, mirk dasturi yordamida o’tkaziladigan on-line maslahatlar (ular o’quv rejasida maslahatga ajratilgan vaqtning bir qismidan ko’prog’ini tashkil etadi) tashkil etilishi mumkin. Mustaqil ish talaba faoliyatida tadqiqot qilish va ijodiy jarayonlarni o’z ichiga oladi. Shunga mos tarzda talabaning mustaqil faoliyati uchta: reproduktiv, rekonstruktiv va ijodiy darajaga ajratiladi.
yaratilgan ilovaga a’zo bo’lish talab etiladi. Ushbu ishlanmada MOODLE LMS 50
tizimi bo’yicha ko’rsatilgan misollarning barchasi 2.6 versiyasida amalga oshirilgan. Dastlab moodle.kspi.uz URL manzili orqali QDPI masofaviy ta’lim tizimiga kirish mumkin. (IP – 192.168.0.3).
Ro’yxatdan o’tgan foydalanuvchilar mazkur blok yordamida o’ziga biriktirtilgna login va parol asosida tizimga kirish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Avval ro’yxatdan o’tgan, ammo tizimga kirish uchun tanlagan logini yoki paroli yodidan chiqqan har qanday foydalanuvchilar esa Забыли пароль? - havolasi orqali o’z logini yoki parolini qayta tiklashlari mumkin.
Login yoki parolni tiklash uchun foydalanuvchidan ro’yxatga olish jarayonida kiritgan e-mail manzilini kiritish talab etiladi. Agar ro’yxatdan o’tish jarayonida noma’lum e-mail manzilidan foydalnilgan bo’lsa, foydalanuvchi logini va yangi berilgan paroli mavhumligicha qoladi. Bunday holatlarda faqat Administrator orqali muammoni hal etish yo’li qoladi. Ushbu tizimdam dastlabki bor foydalanayotgan shaxslar yuqorida ko’rsatilgan blokdan Создать учетную запись havolasini tanlashi lozim. Natijada ro’yxatga olish sahifasi namoyon boladi. Ushbu sahifa maydonlariga foydalanuvchi ma’lumotlari quyidagi rasmda keltirilgan tartibda kiritilishi lozim.
51
Ro’yxatga olish sahifasi Ushbu sahifada berilgan maydonlarning barchasini to’ldirish tavsiya etiladi: - Логин maydoni – tizimga kirish uchun ishlatiladigan login hisoblanib, faqatgina lotin harflaridan foydalaniladi; - Пароль – tizimga kirish uchun ishlatiladigan maxfiy kalit bo’lib, unga kamida bitta katta va kichik lotin harflari, bitta raqam va bitta tinish belglaridan foydalanish zarur. Maxfiy kalit uzunligi 8 ta belgidan kam bo’lmasligi talab etiladi; - Адрес электронной почты – avtorizatsiya uchun ishlatiladigan elektron pochta manzili. Kiritilgan pochta qutisi faol holatda bo’lishi zarur. Bir e-mail manzili yordamida faqat bir marta ro’yxatdan o’tish mumkin;
kiritilgan pochta manzilini tasdiqlash uchun kiritiladi. Ushbu maydonga E- mail maydoniga kiritilgan pochta manzili aynan kiritilishi talab etiladi;
52
Yuqoridagi barcha maydonlar to’ldirilgandan so’ng Сохранить tugmasi bosiladi. Administrator tasdig’idan so’ng professor-o’qituvchilar tizimda foydalanishi imkoniyatiga ega bo’ladilar. Tizimga kirish uchun professor-o’qituvchilar saytga kirish sahifasidan ham foydalanishlari mumkin:
Professor-o’qituvchi yuqoridagi sahifada login va parolini mos ravishda maydonlarga kiritib Вход tugmasini bosgandan so’ng, kiritilgan login va parol tekshiriladi. Agar login va parol bir-biriga mos bo’lsa, professor-o’qituvchi tizimga kirishi mumkin, aks holda xatolik haqida xabar namoyon bo’ladi. Professor-o’qituvchi tizimdagi shaxsiy ma’lumotlarini to’liq kiritishi yoki tahrir qilishi mumkin. Buning uchun sahifaning yuqori qismida ism va familiyasi yozilgan havolani bosish kerak. Natijada quyidagi qo’shimcha menyu hosil bo’ladi:
53
Ushbu qo’shimcha menyu yordamida professor-o’qituvchi ma’lumotlarini: tahrir qilishi, baholar hisobotini ko’rishi, boshqa foydalanuvchilar bilan xabar almashinishi, tizimdagi o’ziga tegishli sozlamalarni o’zgartirishi hamda tizimdan chiqish kabi amallarni bajarishi mumkin.
Foydalanuvchi menyusidagi Моя домашная страница bandi orqali tizimning bosh sahifasiga o’tish mumkin. О пользователе bandi orqali esa foydalanuvchiga tegishli bo’lgan barcha shaxsiy ma’lumotlarni ko’rish mumkin.
Сообщения bandi orqali foydalanuvchi tizim foydalanuvchilari bilan xabar almashishlari mumkin. Mazkur xabar almashish bo’limi SMS ko’rinishida bo’lib, suhbatdoshlar faqatgina o’zaro gaplashishlari mumkin.
Foydalanuvchilardan xabar kelsa bu sahifada ularning ismi, familiyasi va yozga xabarlari soni aks etadi. Xabarni o’qish va javob yozish uchun kerakli ism va familiya bosiladi. Foydalanuvchi xabariga javob yozish uchun xabar maydoniga zaruriy matn kiritilib Отправить сообщение tugmasi bosiladi. Настройки bandi 54
orqali foydalanuvchiga tegishli bo’lgan barcha shaxsiy ma’lumotlarni tahrir qilish mumkin:
Выход bandi orqali esa joriy tizimdan vaqtinchalik faoliyatni yakunlash mumkin. Tizimga qayta kirib, login va parol orqali faoliyatni davom ettirish mumkin. LMS Moodle tizimida quyidagi rasmda aks ettirilgan kurs
Анкета (So’rovnoma) – elementining uch turdagi anketalari masofaviy ta’lim kurslarini baholash va rag’batlantirish uchun xizmat qiladi. Чат (Chat) – elementi kurs ishtirokchilari o’rtasida o’zaro yozma muloqot qilish imkonini yaratadi. Лекция (Ma’ruza) – o’quv elementi masofaviy ta’lim tizmining asosiy mazmunini yoritib beruvchi elementlardan biri hisoblanadi. 55
joylashgan ta’lim resurslari va faol namunaviy elementlarni kursga bo g’lash imkonini yaratadi. Форум (Forum) – elementi uzoq vaqt davomida foydalanuvchilar o’rtasida muloqotni tashkil etadi. Глоссарий (Izohli lug’at) – elementi foydalanuvchilarga resurs va ma’lumotlarning tizimlashtirilgan hamda faoliyat doirasida foydalaniladigan lug’at tashkil etish imkonini beradi.
joydan yozuvlarni izlash, yaratish va xizmat ko’rsatish kabi imkoniyatlar yaratadi. Семинар (Seminar) – o’quv elementi talabalar ishini o’zaro baholash, jamg’arish, ko’rib chiqish hamda taqriz berish imkonini yaratadi. Talabalar o’z ijodiy ishlarini har qanday fayl ko’rinishida taqdim etishlari mumkin.
imkonini beradi. Задание (Topshiriq) – o’quv elementi talabalar ishlarini jamlash, baholash va ularni sharxlash hamda o’qituvchilarga kommunikativ topshiriq qo’shish imkonini yaratadi.
va tahrirlash imkonini beradi. SCORM (Sharable Content Object Reference Model - «berilgan ob’yektdan hamkorlikda foydalanish uchun namunaviy modeli») – elementi o’quv ob’yektlari uchun muvofiqlikda kelishilgan standart fayllar to’plamini o’zida mujassam etgan bo’lib, ular arxiv fayl ko’rinishida bo’ladi.
sahifasining “Редактировать” rejimida
tugmasi bosiladi. Mazkur oynadan “Лекция” modulini tanlab, “Добавить” tugmasini bosish natijasida “Добавить лекция” sahifasi hosil bo’ladi: 56
Лекция moduli asosiy kurs elementlaridan bir hisoblanganligi uchun ham uning sahifalarini to’ldirish qolga modullarni to’ldirishdan farq qiladi. Barcha modullar bila ishlashda “Общее”, “Общие настройки модуля” va
57
Xulosa tariqasida shuni aytish mumkinki: Ushbu bobda Moodle tizimida elektron resurs yaratish uchun qo’llanilgan dasturiy vositalar, hamda dasturdan foydalanish bo’yicha ko’rsatmalar keltirilgan. Elektron ta’lim resursi maqsadga yo’naltirilgan, ta’lim maqsadiga erishish uchun pedagogik metodlar va texnologiyalarning uslubiy izchililigiga ega bo’lgan pedagogik ssenariy asosida tuziladi. Elektron ta’lim resurslari haqida ma’lumotlar yoritilgan. Ulardan qanday foydalanish va ular qanday xossalarga ega ekanligi to’liq bayon etilgan. Yani shuni aytish mumkinki, bu boblarni o’qib o’zlashtirgan fodalanuvchi elektron resurslaridan foydalanish yo’llari haqida ma’lumot oladi. Elektron ta’lim resurslari foydalanuvchiga vaqtdan unumdor foydalanish imkoniyatini yaratib beradi.
|
