3
Kirish.
Har biri
xotira turi Uning o'ziga xos faoliyati bor, garchi ularning barchasi to'liq
yodlash jarayonini amalga oshirish uchun hamkorlik qiladi.
Bu murakkab va
kodlash, konsolidatsiya, saqlash va qidirishga bo'linadi.
Xotiraning maqsadi vaqt
o'tishi bilan ma'lumotlarni saqlashdir.
Xotira turlarini o'rgangan mualliflar odatda ularni bir necha mezonlarga ko'ra ajratib
turadilar. Masalan, ma'lumot bizning yodimizda qancha vaqt saqlanadi. U erdan eng
yaxshi ma'lum bo'lgan ikkita katta xotira guruhlari paydo bo'ladi, ular qisqa muddatli
va uzoq muddatli xotiralardir.
Ular, odatda, ularni jarayonlari ongli yoki ongsiz ravishda yoki eslab qolingan
ma'lumot turiga qarab tasniflashadi. Bundan tashqari, mualliflar ba'zan har bir xotira
turining aniq ma'nosi bo'yicha turlicha fikr yuritadilar. Biroq, eng keng tarqalgan va
qabul qilingan ta'riflarni kiritishga harakat qilinadi.
Keyinchalik, qaysi jihatlarga ko'ra tasniflangan xotira turlarini aniqlay olasiz. Shuni
yodda tutingki, bir nechta toifaga kirishi mumkin bo'lgan xotiralar mavjud. Masalan,
o'tmishdagi
voqealarni eslash, avvalgi tug'ilgan kuningiz singari,
uzoq muddatli
xotiraning bir turi, shu bilan birga aniq va avtobiografik.
Biz
sezgan,
idrok
qilgan
narsalar
iz
qoldirmasdan
yo‘qolib
ketmaydi,
balki
ma’lum
darajada
esda
olib
qolinadi, ya’ni esimizda saqlanib
qoladi va qulay fursat
yoki
kerak
bo‘lganda
esimizga
tushadi.
Shuningdek, kechirilgan tuyg‘u, fikr va qilingan ish-harakatlarimiz ham esimizda
saqlanib
qoladi
va
keyinchalik
esimizga
tushadi.
Buni
har
kim
o‘z
tajribasidan
yaxshi
biladi.
Kundalik tajribamiz shuni ko‘rsatadiki, esda qolgan narsalar har doim ham esimizga
tushavermaydi, ularning bir qismi unutiladi. Unutish ham xotiraga oid hodisadir.
4
Esda qoladigan narsa xotira materialini, esda
saqlanib turadigan va esga
tushiriladigan narsa esa xotiraning mazmunini tashkil qiladi.
