O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Javob: Bo’lishi mumkin. Bo’lishi mumkin emas, chunki oy tutilishlari epoxasi yarim yildan biroz qisqadur.


5. Qanday sharoitlarda markaziy oy tutilishini davomiyligi eng katta bo’ladi?
Javob: Oy o’zining orbitasini Apogeyidan o’tishida ko’ndalang kesimi kichik bo’lgan Yer soyasidan o’tsa ham, Kepler qonunlariga asosan Oyning harakat tezligi eng kichik va shuning uchun Oy tutilishini davomiyligi eng katta bo’ladi.


6. Kecha to’lin Oy ko’ringan. Ertaga Quyosh tutilishi mumkinmi? Bir haftadan keyinchi?
Javob: Quyosh tutilishi Oyning faqatgina yangi Oy fazasida yuz beradi. Oy, Yer atrofidagi orbitasining yarmini o’tishi, ya’ni to’lin Oy fazasidan yangoy fazasiga o’tishi uchun ikki hafta kerak. Demak Quyosh tutilishi ertaga ham, bir haftadan keyin ham yuz bermaydi.


Mustaqil yechish uchun savol va masalalar:

1. 
   Indinga Quyosh tutilishi yuz beradi. Bugun oydin tun bo’ladimi?
   
2. 
   Yerning shimoliy qutbidagi kuzatuvchi iyun va noyabr oylarida yuz beradigan oy tutilishlarini kuzatishi mumkinmi?
   
3. 
   Oyning tutilish fazasini uning boshqa fazalaridan qanday farqlash mumkin?
   
4. 
   Yerning radiusi r-ga teng bo’lsin, u holda Quyosh radiusi R=109r-ga teng bo’ladi. Bu ikki kosmik jism orasidagi masofa ga teng bo’lib, Yer va Oy markazlari orasidagi masofa l=60r - ga tengdir. Yer markazidan l-masofadagi Yerning to’la soyasi ko’ndalang kesimini radiusini toping.
   

XV – Amaliy mashg’ulot.
Quyosh tuzilishi va fizik tabiati
1. Quyoshning gorizontal sutkali parallaksi 8.8 ga burchak radiusi esa 16.0 ga tengdir. Quyoshning chiziqli radiusini, yuzasini va hajmini toping.

Berilgan: Po=8.8 ρq=16.0 =? =? =?

Yechish: a) Parallaksni ta’rifiga ko’ra, yoritgichni Po- parallaksi va ko’rinma burchak radiusiga ko’ra chiziqli radiusini topish formulasi quyidagicha bo’lib bunda Ryer=6400km. Shuning uchun ya’ni Quyoshning radiusi yer radiusidan 109 marotaba kattadir. b) Quyoshning yuzi Sq=4 =4109^2 =109^2Syer bundan ya’ni Quyosh yuzi Yer yuzidan 11900 marotaba kattadir. v) Vq= ya’ni Quyosh hajmi Yer hajmidan 1300000 marta kattadir.

2. Tezligi 200km/soat bo’lgan samolyot bilan Quyoshning ekvatorini aylanib chiqishi uchun qancha vaqt talab etiladi?

Berilgan: =200 km/soat Rq= T=?

Yechish: Demak, samolyot Quyosh ekvatorini aylanib chiqishi uchun 2,5 yil vaqt talab etiladi.