O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

asosiy o‘lcham birligi — kelishuvga ko‘ra asosiy o‘lcham uchun qabul 
qilingan o‘lchash birligi; 
hosila o‘lcham — o‘lchamlar tizimida shu tizimning asosiy o‘lchamlari 
orqali aniqlangan o‘lcham;
hosila o‘lchamlar birligi — hosila o‘lcham uchun qabul qilingan o‘lchash 
birligi; 
o‘lchamlar tizimi — o‘lchamlarning, shu o‘lchamlarni bog‘lovchi bir-biriga 
zid bo‘lmagan tenglamalar majmui bilan birgalikdagi majmui; 
o‘lcham birliklari tizimi — asosiy va hosila o‘lcham birliklarining, ushbu 
o‘lcham tizimi uchun belgilangan qoidalarga muvofiq aniqlangan karrali va ulushli 
birliklari bilan birgalikdagi majmui. 

---

28 
3. O‘LCHAM BIRLIKLARINI QO‘LLASH QOIDALARI 
 
SI asosiy o‘lcham birliklaridan va SI hosila o‘lcham birliklaridan 
O‘zbekiston Respublikasida qo‘llashga ruxsat etilgan karrali va ulushli o‘lcham 
birliklari o‘nli ko‘paytiruvchilar yordamida hosil qilinadi. 
Karrali va ulushli o‘lcham birliklarini hosil qilish uchun qo‘llaniladigan 
o‘nli ko‘paytiruvchilar, shuningdek, ularning nomlari va belgilarini hosil qiluvchi 
old qo‘shimchalar mazkur q oidalarga ilovada keltirilgan. 
Massaning ulushli tizim birliklarini hosil qilish uchun massa birligi — 
kilogramm o‘rniga massaning ulushli tizim birligi — gramm qo‘llaniladi va old 
qo‘shimcha “gramm” so‘ziga qo‘shiladi. Massaning ulushli birligi — gramm old 
qo‘shimcha qo‘shilmasdan qo‘llaniladi. 
Vaqt o‘lchamlarining tizimdan tashqari birliklari: hafta, oy, yil, asr, ming 
yillik karrali va ulushli birliklarni hosil qilmaydi, ularning nomlari va belgilarida 
old qo‘shimchalar qo‘llanilmaydi. 
Axborot miqdorining “bayt” karrali birliklarini hosil qilish uchun “2
10
”, 
“2
20
” va “2
30
” ikkilik ko‘paytmalariga mos bo‘lgan “Kilo”, “Mega”, “Giga” old 
qo‘shimchalari qo‘llaniladi (1 Kbayt = 1024 bayt, 1 Mbayt = 1024 Kbayt, 1 Gbayt 
= 1024 Mbayt).
Ikkilik sanoq tartibida axborot miqdorining karrali birliklari nomlari va 
belgilarini hosil qilish uchun qo‘llaniladigan ko‘paytma va old qo‘shimchalar 
jadvalda keltirilgan. 
1-jadval