O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Tojiev, I. Ne’matov, M. Ilxomov

2-jadval 
Xalk xo‘jaligi tarmoqlarida fuqarolar muhofazasini tashkiliy tuzilishi 
 
 
 
 
 
YOND’INGA QARSHI 
ALOQA 
HIMOYA INSHOOTI 
BOSHQA TIZIMLAR 
UMUMIY 
OVQATLANISH 
XIZMATLI TIZIMLAR 
RAZVETKA QILISH 
AVARIYA TEXNIK 
SOG‘LIQNI SAQLASH 
RQ VA KTQ OMILLARI 
JAMOAT
TARTIBINI SAQLASH 
UMUMMAQSADLI 
JOYLASHTIRISH 
BO‘YICHA O`RINBOSARI 
FUQAROLAR MUHOFAZASI 
BOSHLIG‘I 
MODDIY TEXNIKA 
TA
’
MINOTI O‘RINBOSARI
F.M 
SHTABI 
UMUMIY 
OTRYAD 
KOLONNA 
GURUH 
OTRYAD 
KOMAHDA 
GURUH 
KOLONNA 
OTRYAD 
QUTQARUVCHILAR 
 

---

Korxonada F.M.ning shtabi tuziladi. Bu shtabda har hil bo‘yruqlar, 
bajariladigan chora-tadbirlar va F.M.ning yuqori tashkilot talabnomalari, ish 
rejalari ishlab chiqiladi, uni bajarilish hisobotlari tuziladi. Korxona shtab boshlig‘i 
etib, shu korxonaning F.M. boshlig‘ining birinchi o‘rinbosari tayinlanadi. 
F.M.ning shtabi ishchi xizmatchilarni va korxona xodimlari oilalarini qirg‘in 
qurollar ta’siridan, dushmanning bevaqt hujumidan o‘z vaqtida ogoh qilish
vazifasi turadi. 
F.M. shtabi asosida quyidagi xizmatli tizimlar tashkil etiladi: 
a) aloqa va tashviqot; 
b) meditsina; 
v) radiatsiya va kimyoviy qurollar ta’siriga qarshi; 
g) jamoat tartibini saqlash; 
d) elektr ta’minoti; 
e) avariya-texnikani ta’mirlash; 
j) panada va qochoqlar maskanida xizmat ko‘rsatish; 
z) transportda xizmat ko‘rsatish; 
i) moddiy ta’minot va boshqalar vazifalar.
Bularga maxsus topshiriqlarni bajarish vazifalari topshiriladi. Yuqoridagi 
xizmatlarga F.M. boshliq etib, bo‘lim, tsex, smena boshliqlari boshlig‘i tomonidan
tayinlanadi. 
Yuqorida ta’kidlangan fuqarolar muhofazasining xizmatli tizimlaridan 
tashqari texnika va transport vositalariga maxsus qayta ishlov berishda FMning bir 
qator xizmatli qismlari keng ishlarni tashkil etadi. Jumladan, FM laboratoriyalari
radioaktiv va zaharli moddalarni aniqlash uchun radiometrik va kimyoviy taxlil 
ishlarini olib boradi. Ular asosan korxona yoki tashkilotlarning laboratoriyalari 
tarkibida tashkil etilib, unga mutaxassislar jalb qilinadi va kerakli asbob uskunalar 
bilan jihozlanadi.
Radioaktiv moddalar va biologik vositalar bilan zaharlangan odamlarni 
to‘liq sanitar qayta ishlovdan o‘tkazish uchun yuvinish maskanlari tashkil etiladi. 
Bu maskanlar asosan hammom va dushxonalar asosida tashkil etilib, ular oldindan 
 

---

tayyorlab qo‘yiladi. Bu maskanlarda kiyim-kechaklar, poyafzal va shaxsiy 
saqlovchi vositalarni dezaktivatsiya qiluvchi maydonchalar tayyorlanib 
jihozlanadi. Bir yuvinish maskani bir soatda 80 odamni qayta ishlovdan o‘tkazadi.
Kiyim-kechak, poyafzal shaxsiy saqlovchi vositalarni degazatsiya, 
dezaktivatsiya va dezinfektsiya qilish uchun kiyim-kechaklarni zararsizlantiruvchi 
maskanlar tashkil etiladi. Bular asosan hammom va kiyim-kechaklarni yuvuvchi 
maskanlar tarkibida tashkil etiladi. Bunday maskanlar 1 soat ichida 50-100 kg 
kiyim-kechaklarni qayta ishlash quvvatiga ega. 
Transport vositalarni degazatsiya, dezinfektsiya va dezaktivatsiya qilish 
uchun esa zararsizlantirish shohobchalari tashkil etiladi. Bu zararsizlatirish 
shohobchalari asosan transportlarni yuvuvchi qismlari tarkibida tashkil etilib, ular 
1 soat mobayinida 4-5 ta yuk avtomashinalarini zararsizlantirish imkoniyatiga ega.
Demak favqulodda vaziyatlarni bartaraf etishda asosiy rolni favqulodda 
vaziyatlar davlat tizimi (FVDT) kuch va vositalari o‘ynaydi.