O‘ZBekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘Bek nomidagi o‘ZBekiston milliy universiteTI

 Sotsiolingvistikaning 
predmetini 
belgilashda 
nemis
sotsiolingvistlari quyidagi fikrlarni bildirishgan. Jumladan, A.N. Dittmar 
sotsiolingvistikaning predmetini shunday izohlagan: “Sotsiolingvistika 
predmetini tilshunoslik va ijtimoiy fanlarning metodlaridan foydalanib: 
Kim kim bilan qaysi tilda, qanday ijtimoiy muhitda va qanday maqsadda 
gaplashyapti, nutq aktining oqibati qanday bo‘ladi? degan qator savollarga 
javob 
beruvchi 
tarzida 
tushuntirish 
mumkin”
8
. 
D.Vunderlix
sotsiolingvistikada alohida kommunikativ jarayonlarning ichida bevosita 
kuzatiladigan turli omillarning o‘zaro aloqasini tadqiq etilishi, ya’ni 
jamiyatning ijtimoiy differensiatsiyasining qandaydir asos sifatida 
o‘rganishilishini, uni nutqiy muomalaning rol, vaziyat va mavzu turlariga 
ajraladigan 
sotsiologik 
o‘lchovlari bilan bog‘lanishini istiqbolli 
yondashuvlardan biri, deb hisoblagan
9
.
Amerika sotsiolingvistikasining tadqiqotchisi 
S.M.Ervin-Tripp 
kommunikatsiya jarayonidagi partner (muloqot ishtirokchi)larning verbal 
muomalasiga sotsiolingvistikaning asosiy predmeti sifatida qaraydi: 
“Sotsiolingvistika ishtirokchilarning holatga, mavzuga, o‘zaro ta’sir 
funksiyalariga, shakl va baholarga ko‘ra verbal muomalasi bilan ish 
ko‘radi. Mazkur ta’rifning markazi verbal muomala (so‘zlashuv va uning 
muqobillari) hisoblanadi. Bu o‘rinda sistemani to‘liq tavsiflash uchun 
lingvistik belgilarning funksional muqobillari sanalgan ishoralar va 
tasvirlarni ham kiritish lozim bo‘ladi. Biroq verbal muomala yuqori 
darajadagi to‘liq sistema sifatida o‘zini har joyda namoyon qiladi. Shunga 
ko‘ra, uni qulay boshlang‘ich nuqta deyish mumkin”
10
. 
7
Беликов В. И., Крысин Л. П. Социолингвистика. –М., 2001. –C. 9. 
8
Dittmar N. Soziolinguistik. Exemplarische und kritische Darstellung ihrer Theorie, Empiric und Anwendung. – 
Frankfurt: Main, 1973. –P. 389.
9
Wunderlich D. Zum Status der Soziolinguistik // Aspecte der Soziolinguistik. - Frankfurt,1971. –P. 316-317. 
10
Эрвин-Трипп С. М. Язык. Тема. Слушатель. Анализ взаимодействия // Новое в лингвистике. Вып. VII. 
Социолингвистика. - М., 1975. - С. 336.

---

8 
Buyuk Britaniya sotsiolingvistikasining predmeti, asosan, turli 
qatlamlar va sinflarning til qo‘llashini o‘rganish bilan cheklanadi. 
Binobarin, “til to‘siqlari”, “yoyiq va yig‘iq kod”, “kompensatsiyali ta’lim” 
kabi masalalar keng tadqiq etiladi. Mazkur muammolar sotsiolingvistik 
xususiyatga ega bo‘lsa-da, hodisalarning asl mohiyati ijtimoiy-iqtisodiy 
omillar bilan bog‘liq.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, sotsiolingvistikaning