O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

12. Qobiq ajratish jarayonining texnologik samaradorligini baholash. 
Qobiq  ajaratish  jarayoni  qobiq  ajratish  mashinasiga  tushgan  donning  qobig’ini 
to’liq ajralishini  ta’minlashi kerak. Ammo hozirgacha qo’llaniladigan birorta ham 
mashina  donning  qobig’ini  to’liq  ajratishni  ta’minlay  olmaydi.  Bundan  tashqari 
qobiq  ajratish  jarayonida  mag’izni  butunligicha  ko’proq  saqlash  kerak.  SHuning 
uchun donni qobig’ini ajratish samaradorligi ham miqdor, ham sifat ko’rsatkichlari 
bilan baholanadi. 
Qobiq  ajratishning  miqdoriy  samaradorligi  qobiq  ajratish  koeffistienti  bilan 
baholanadi. 
N
1
 - N
2
 
Ea  = -------- 100 , 
%. 
                              N
1
 
Bu  erda:  N
1
  -  mashinaga  tushayotgan  mahsulot  tarkibidagi  qobig’i  ajratilmagan  donning 
miqdori, %. 
      N
2
  -  mashinadan  chiqadigan  mahsulot  tarkibidagi  qobig’i  ajratilmagan  donning 
miqdori, %. 

---

 
46 
Donning  qobig’ini  ajratganda  qobiq  ajratish  koeffistientini  oshishi  bilan 
maydalangan  mag’izni  miqdori  ham  ko’payadi.  SHuning  uchun  qobiq  ajratish 
jarayonini  shunday  olib  borish  kerakki,  qobiq  ajratish  koeffistienti  yuqori  bo’lsin 
va mag’izni maydalanishi ko’p bo’lmasin. 
Qobiq ajratishni sifat tavsifini mag’izni butunlik koeffistienti baholaydi. 
                                 K
2
 - K
1
                                      K 
Emb = ---------------------------------------- = -------------- .  
           (K
2
 - K
1
) + (d
2
 -d
1
) + (m
2
 - m
1
)           K + d + m 
Bu erda: K
1
 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi butun mag’iz miqdori; 
   d
1
 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi maydalangan mag’iz miqdori; 
  m
1
 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi unning 
miqdori; 
  K
2
 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi butun mag’iz miqdori; 
  d
2
 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi maydalangan mag’iz miqdori; 
  m
2
 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi unning 
miqdori. 
Qobiq  ajratishning  samaradorligini  to’liq  baholaydigan  koeffistient  ajratish 
koeffistientini mag’izni butunlik koeffistientiga ko’paytmasi bilan ifodalanadi. 
E
s
 = E
a
  E
mb
 . 
Qobiq  ajratishning  samaradorligi  donning  turidan,  sifatidan,  donni  tayyorlash 
usulidan,  mashinaning  ishchi  organlarini  holatidan  va  boshqa  omillardan  bog’liq 
bo’ladi.