O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Osiyoning sahro va chalasahrolari 
O‘rta Osiyoning qumli chalasahrolari. Qumli chalasahrolar enli 
tasma xolida Qozog‘istonning markazi va janubi-g‘arbida (Kaspiyoldi quyi 
tekisligi) Qozog‘istonning shimolidagi cho‘llar va qumli cho‘llar orasida 
joylashagan. Qishda bu joylarga Sibirning sovuq havosi kirib keladi. 
O‘simliklarning tabiiy qoplami shuvoqlar va g‘alla o‘simliklari bilan 50% ga 

---

54 
yaqin maydonni qoplagan. Artemisia maritime, Agropyron sibirisum, 
A.ramosum, A.cristatum, Festica sulcata, Eragrostis minor vaKoeleria 
geancaboshqalaridan ko‘p tarqalgan. 
O‘rta Osiyoning efemerli chala sahrolari.Mirzacho‘l deb ataladigan 
odatiy cho‘l Qozog‘istonning janubida Balxash ko‘lining g‘arbiy tomonida 
joylashgan. Bu xududdagi o‘simliklarning rivoshlanishi qisqa muddat davom 
etadi. 
YOng‘ingarchilik 
mart-aprelda 
bo‘ladi. 
Geofit 
o‘simliklar 
boshqalaridan ko‘p. Ranunculus, Bunias, Haplophyllum, Scorzoneria, 
Erianthiz, Tulipa, Gagea, Geranium turkumlarining turlari ko‘p o‘sadi. 
Martning 
boshlarida 
birinchi 
yog‘ingarchiikdan 
keyin 
Carex 
pachystylisvaPoa bullosa tuproq yuzasining 80% qismini qoplaydi. Qayd etib 
o‘tilgan o‘simliklarda vegetativ ko‘payish kuchli nomoyon bo‘ladi. 
Yaxshigina gullagani bilan o‘simliklarning ko‘pchiligi ba’zangina unadigan 
urug‘ hosil qila oladi xolos. 
Efemerli chalasahrolar uchun bir yillik efemerlar (geofitlar) xarakterli. 
Bu gurux o‘simliklar 40-50 turlardan iborat bo‘lib, hayotiy davri 30-45 kun 
davom etadi. Mirzacho‘lda ko‘p uchraydigan o‘simliklar Evropaning 
markazida ham uchraydi. Holosteum umbellatum, Erodium cicutarium, 
Erophila verna. Boshqa o‘simliklar orasida bir yillik g‘alladoshlardan 
Bromus, Phleum, Agrapyron, Papaver, Delphinium, Alyssum, Arenaria, 
Capsella ham bor. YOg‘ingarchilik va xaroratni o‘zgarishi bilan bu 
o‘simliklarning o‘sishida farq ro‘y beradi. Bahorda o‘tloq kabi ko‘rinish hosil 
bo‘lsa, iyunda ular yo‘qolib sahro ko‘rinishini oladi.