O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

3-Mavzu: Poyabargli o`simliklar. Moxlar. Paparotniklar. Ochiq 
urug`lilar 
Yuksak 
o'simliklarning 
tuban 
o'simliklardan 
farqi 
tanasi 
to'qimalaridan tashkil topgan bo'lib, ildiz poya va barg hosil qiladi. Ular 
asosan quruqda o'sishga moslashgan bo'lib, evalusion nuqtai nazaridan 
suvo'tlaridan kelib chiqqan. Olimlar fikricha yuksak o'simliklarda xlorofill 
donachalarining mavjudligi, kraxmal hosil qilish xususiyatlari ularni yashil 
o'simliklardan kelib chiqqan degan fikr yuritishga asos bo'lgan. Yuksak 
o'simliklarda anteridiy va oogoniylarning hosil bo'lishi ularning qo'ng'ir suv 
o'tlaridan kelib chiqqanligini asoslaydi. (G.Shenk, L.Kursanov, K.Meyer). 
Yuksak o'simliklar Qizil suv o'tlaridan kelib chiqqan degan gipotizani ilgari 
suruvchi olimlar ham bor. (P. Van). Bu fikirlar yuksak o'simliklarni 
suvo'tlarining u yoki bu guruhlardan kelib chiqqanligini isbotlaydi. Yuksak 
o'simliklar suv o'tlaridan kelib chiqqan bo'lsada o'ziga xos morfologik 
xususiyatlarga ega 
1. Ko'p hujayrali organizmlar bo'lib poya, barg hosil qiladi. 

---

121 
2. Suv o'tlaridagi qat- tana o'rniga ularda stela va epidermis hosil bo'lgan. 
3. Yuksak o'simliklar rizoid va ildiz hosil qiladi. 
Yuksak o'simliklar ikkita katta guruhga bo'linadi. 1. Arxegonial 
o'simliklar. 2. Gullik o'simliklar. 
2. Arxegonial o'simlikar, quyidagi 7 ta bo'limga bo'linadi. 
1. Rinofitlar bo'limi. 2. Psilotlar bo'limi. 3. Moxsimonlar bo'limi. 4. 
Plaunsimonlar bo'limi. 5. Bo'g'imlilar bo'limi. 6. Paporotniksimonlar bo'limi. 
7. Ochiq urug'lilar. 
Arxegonial o'simliklar uchun harakterli asosiy xususiyatlardan biri ko'p 
hujayrali arxegoniyning hosil bo'lishidir. O'simliklarning tarqalishi spora va 
urug' vositasida bo'ladi. Arxegoniyning asosiy vazifasi tuxum hujayrasini 
hosil qilishga xizmat qilishdir. Arxegonial o'simliklarning otalik organi 
anteridiy deb nomlanadi. Unda ko'p miqdorda spermatozoid hosil bo'ladi. 
Gulli o'simliklarning 250000 turi mavjud. Ular uchun harakterli xususiyat 
ko'payishga xizmat qiluvchi anteridiy va arxegoniyning qisqarib, o'rniga 
gulning 
hosil 
bo'lishidir. 
Guldagi 
tuxum 
hujayrasi-ning 
otalanib 
rivojlanishidan urug' va meva hosil qiladi. Shuning uchun bunday o'simliklar 
yopiq urug'li o'simliklar deb nomlanadi. Gullik yoki yopiq urug'li o'simliklar 
ikkita sinfga bo'linadi. 1. Ikki pallalilar. 2. Bir pallalilar.