O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov
Download 4 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 86- §. Elektroliz uchun Faradey qonunlari
- Birinchi qonunning fizik ma’nosi.
- Elektrokimyoviy ekvivalent.
- Ba’zi moddalarning elektrokimyoviy ekvivalenti
- Faradeyning ikkinchi qonuni.
- 87- §. Elektrolizning texnikada qo‘llanilishi
- 88- §. Kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantirish
- Galvanik elementning tuzilishi.
- Elektrodlarning qutblanishi va uni yo‘qotish.
- Akkumulatorning FIK va hajmi.
- 89- §. Yarim o‘tkazgichlarning tuzilishi
- Yarim o‘tkazgichlarning tuzilishi.
|
Elektroliz. Òashqi elektr maydon bo‘lmaganda eritmani tashkil qiluvchi qarama-qarshi ishorali ionlar va molekulalar betartib harakat holatida bo‘ladi. Agar eritmaga elektr maydon ta’sir etsa, ionlarning harakati tartibga tushadi. Elektrolitda elektr tokini sim orqali tok manbayiga ulangan elektrodlarni tushirish bilan hosil qilish mumkin (140- rasm). Elektr maydoni ta’sirida kationlar manfiy elektrod katodga (K) qarab, anionlar esa musbat elektrod anodga (A) qarab harakatlana boshlaydi. Shuni ta’kidlash lozimki, ionlarning tezligi juda kichik (masa-
lan, E = 10 2 V/m bo‘lganda vodorod ionlarining tezligi v » 3,3 · 10 –5 m/s) bo‘ladi. Natijada elektrolitlarda zaryad- langan zarralarning batartib harakati, ya’ni elektr toki vujudga keladi. Òok kuchi elektrolitning ma’lum kesimidan o‘tuvchi zaryadning (har ikkala isho- ralisi ham) vaqtga nisbatiga teng. Elektr tokining zichligi esa Om qonuniga muvofiq aniqlanadi: G www.ziyouz.com kutubxonasi 287 .
J r = (85.2)
Bu yerda r — elektrolitning solishtirma qarshiligi. Metallardagidan farqli ravishda elektrolitning solishtirma qarshiligi temperatura ko‘tarilganda kamayadi, solishtirma o‘tkazuvchanligi ortadi. Elektrolitdan tok o‘tganda elektroliz hodisasi ro‘y beradi. Elektrolitdan tok o‘tganda tarkibiga kiruvchi moddalarning elek- trodlarda ajralib chiqishiga elektroliz hodisasi deyiladi. Elektrolitlarda tok o‘tishi moddaning ko‘chishi bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli ular ikkinchi tur o‘tkazgichlar deyiladi.
1. Elektrolitlar deb nimalarga aytiladi? 2. Elektrolitlarda zaryad tashuvchi zarralar nima? 3. Elektrolitlarda ionlar qanday vujudga keladi? 4. Elektrolitlarda elektr toki deb nimaga aytiladi? 5. Elektrolitik dissotsiatsiya deb nimaga aytiladi? 6. Kationlar va anionlar nimalar? Ular nega shunday nomlangan? 7. Dissotsiatsiya jarayoni qanday yoziladi? 8. Yozuvdagi strelkalar nimani ko‘rsatadi? 9. Dissotsiatsiyalanish darajasi tushunchasi nima uchun kiritilgan? 10. Dissotsiatsiyalanish darajasi deb nimaga aytiladi? 11. Dissotsiatsiyalanish darajasining qiymatiga qarab elektrolitlar qanday turlarga bo‘linadi? Misollar keltiring. 12. Dissotsiatsiyalanish darajasi nimalarga bog‘liq? 13. Òashqi elektr maydoni ionlarga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 14. Ionlarning elektrolitdagi tezliklari qancha? 15. Elektrolitdagi tok kuchi qanday aniqlanadi? 16. Elektr tokining zichligi? 17. Elektrolitning solishtirma qarshiligi temperaturaga bog‘liqmi? 18. Elektrolit solishtirma qarshiligining temperatura ortishi bilan kamayishini qanday tushuntirasiz? 19. Elektroliz deb qanday jarayonga aytiladi? 20. Elektrod deb nimaga aytiladi? 86- §. Elektroliz uchun Faradey qonunlari M a z m u n i : Faradeyning birinchi qonuni; birinchi qonunining fizik ma’nosi; Faradeyning ikkinchi qonuni; elektrokimyoviy ekvivalent.
qonunlarini yaratdi. Faradeyning birinchi qonuni: elektrodda ajralib chiqadigan moddaning massasi m elektrolitdan o‘tgan zaryad miqdori Q ga proporsional: m = kQ (86.1)
yoki m = kIt, (86.2)
www.ziyouz.com kutubxonasi 288 bu yerda I Q t = — elektrolitdan t vaqtda oqib o‘tgan o‘zgarmas tok kuchi. Birinchi qonunning fizik ma’nosi. Birinchi qonunning fizik ma’nosini tushunish uchun elektroliz va ionli o‘tkazish mexanizmini batafsilroq o‘rganamiz. Elektrolitdan qancha ko‘p zaryad miqdori o‘tsa, shuncha ionlar elektrodlarga yetib keladi. Musbat ionlar katod- ga yetib kelib o‘ziga yetmagan elektronlarni oladi va neytral atomga aylanib katodga yopishib qoladi. Manfiy ionlar esa anodga tegishi bilan ortiqcha elektronlarini berib, u ham anodga yopishib qoladi. Elektrodlarga yopishadigan har bir ion o‘zi bilan qanchadir elektr zaryadini olib keladi. Demak, barcha ionlar tashiydigan to‘la zaryad elektrodlarga yopishib qoladigan ionlar soniga, ya’ni ajraladigan modda massasiga proporsionaldir.
koeffitsiyenti k moddaning elektrokimyoviy ekvivalenti deyiladi. U elektrolizda elektrodda ajralib chiqqan modda massasining elektrolit orqali o‘tgan zaryad miqdoriga nisbatiga tengdir. 9 - jadval Ba’zi moddalarning elektrokimyoviy ekvivalenti Modda
k, 10 –6 kg/C Kumush 1,118 0,01045
0,3294 0,0388
Faradeyning ikkinchi qonuni. Moddaning elektrokimyoviy ekvi- valenti uning atom (molekular) massasi A ning valentlik n ga nisbatiga to‘g‘ri proporsional:
= 1
.
( 86.3) Atom (molekular) massaning valentlikka nisbatiga kimyoviy ekvivalent deyiladi. (86.3) ifodadagi F Faradey doimiysi deyiladi. Uning fizik ma’nosini aniqlash uchun (86.3) ni (86.1) ifodaga qo‘yamiz:
= 1
.
( 86.4) (86.4) Faradeyning elektroliz uchun umumlashgan qonuni deyiladi. Faradey doimiysi elektrolizda elektrodda ajralib chiqadigan massa moddaning kimyoviy ekvivalentiga teng bo‘lishi uchun elektrolitdan o‘tishi kerak bo‘lgan zaryad miqdorini ko‘rsatadi. www.ziyouz.com kutubxonasi 289 Faradey sonining qiymati tajribada aniqlangan va F = 9,648 · 10 4 C/mol.
Sinov savollari 1. Faradeyning birinchi qonuni. 2. Birinchi qonunning fizik ma’nosi. 3. Musbat ionlar qaysi elektrodga qarab harakatlanadi va nima uchun? 4. Manfiy ionlar-chi? 5. Elektrodlarda qanday jarayon ro‘y beradi? 6. Elektrokimyoviy ekvivalent nimani ko‘rsatadi? 7. Nima uchun turli mod- dalarning elektrokimyoviy ekvivalentlari turlicha? 8. Faradeyning ikkinchi qonuni. 9. Faradeyning elektroliz uchun umumlashgan qonuni. 10. Faradey doimiysi qanday fizik ma’noga ega? 11. Faradey doimiysi nimaga teng? 87- §. Elektrolizning texnikada qo‘llanilishi M a z m u n i : sof moddalarni ajratish; galvanotexnika. Sof moddalarni ajratish. Elektroliz hodisasi texnikada va sanoatda keng qo‘llaniladi. Bu usul bilan toza moddalar: temir, marganes, xrom, mis, rux, xlor, ftor va boshqa moddalar ajratib olinadi. Masa- lan, toza misni mis sulfat eritmasidan (mis kuporosidan ) ajratib olishdan oldin dissotsiatsiya ro‘y beradi: CuSO
4 Cu
++ + SO
4
– – So‘ngra esa mis kationlari elektr maydoni ta’sirida katodga tomon harakat qiladi va unda neytrallashib mis atomini hosil qiladi: Cu ++
Galvanotexnika. Metalldan yasalgan detallar va asboblarni zangla- maydigan qoplama bilan qoplash usuli galvanotexnika ham sanoatda keng qo‘llaniladi. Òez oksidlanadigan metallardan yasalgan narsalar- ning sirti qiyin oksidlanadigan: nikel, kumush, rux va boshqalar bilan qoplanadi. Nikellangan buyumlar: samovar, choynak, pichoq, qoshiq, sanchqilar shu usul bilan hosil qilinadi. Narsalarning sirtini oksidlanmaydigan metallar bilan qoplash galvanostegiya deyiladi. Bu usul eng arzon, qulay va tez bajariladigan usuldir.
Masalan, nikel bilan qoplash kerak bo‘lgan buyumni yaxshilab tozalab, so‘ngra elektrolitik vannaga tushiriladi. Vannaga nikelning ikkilamchi tuzining ammiakdagi eritmasi solinadi. Anod sifatida nikel parchasi olinsa, buyum katod vazifasini o‘taydi. Ma’lum vaqt tok o‘tkazilib, nikel qatlamining kerakli qalinligi hosil qilinadi. ® ¬ 19 Fizika, I qism www.ziyouz.com kutubxonasi 290 Buyumlarni kumush yoki oltin bilan qoplashda kumush va oltin tuzlarining eritmalaridan foydalaniladi.
rus fizigi B.Yakobi tomonidan kashf etilgan bo‘lib, tezda sanoatda keng qo‘llanila boshladi. U turli barelyeflar (naqsh), haykalchalar nusxasini tayyorlash- da, kredit kartochkalari va boshqa qog‘ozlarni chiqarish uchun klishe tayyorlashda foydalaniladi. Sinov savollari 1. Elektroliz hodisasining qo‘llanilishi. 2. Òoza misni qanday ajratib olish mumkin? 3. Galvanotexnika deb nimaga aytiladi? 4. Galvanotexnika- ning qo‘llanilishiga misollar keltiring. 5. Galvanostegiya deb nimaga aytiladi? 6. Galvanostegiya usulining mohiyati. 7. Galvanostegiyada buyum nima uchun katod sifatida olinadi? 8. Buyumlarni kumush yoki oltin bilan qoplash qanday amalga oshiriladi? 9. Galvanoplastika deb nimaga aytiladi va uni kim kashf etgan? 10. Galvanoplastikaning qo‘llanilishi. 88- §. Kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantirish M a z m u n i : galvanik elementlar; galvanik elementning tuzili- shi; elektrodlarning qutblanishi va uni yo‘qotish; akkumulatorlar; akkumulatorning f.i.k. va hajmi. Galvanik elementlar. Agar eritmaga metall elektrod tushirilsa, unda elektrodning manfiy ionlari metall sirtiga kelib kristall panjaradagi musbat ionlarni sug‘urib oladi. Shu bilan birga teskari jarayon, metall ionlarining elektrodda yopishishi ham ro‘y beradi. Agar elektrolitning kationlari elektrod metalining ioni bo‘lsa juda ham yaxshi bo‘ladi. Misol uchun CuSO 4 eritmasiga mis elektrod bo‘lgan hol. Metall ionlarining eritmaga o‘tishi natijasida, metall – manfiy, eritma esa musbat zaryadlanib qoladi, ya’ni eritmadan metallga yo‘nalgan elektr maydoni vujudga keladi va u metallning yana erishiga to‘sqinlik qiladi. Bordi-yu, dastlab, teskari jarayon eritma ionlarining elektrodda yopishib qolishi jadalroq ro‘y bersa, unda elektrod musbat zaryadlanib qoladi.
Har ikkala holda ham, metall va eritma orasida paydo bo‘lgan potensiallar farqi elektrodning yemirilish va kristallanish tezligini tenglashtirib turadi. Bu potensiallar farqi mazkur metallning mazkur eritmadagi elektrolitik potensiali deyiladi. www.ziyouz.com kutubxonasi
291 Agar eritmaga turli metallardan yasalgan ikkita elektrod botirilsa, ularning elektrolitik potensiallari farqiga teng bo‘lgan potensiallar farqi vujudga keladi. Shunday qilib, metall va elektrolitlarning kimyoviy ta’sir energiyasi elektr maydon energiyasiga aylanadi. Kimyoviy reaksiya energiyasini bevosita elektr energiyaga aylanti- rib beradigan qurilma galvanik element deyiladi.
yopiq zanjirda elektr tokini vujudga keltiradigan metall va elektrolit o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir asos qilib olingan. Bu hodisa XVIII asr oxirida italiyalik olim L.Galvani (1737 — 1798) tomonidan ochilganligi sababli, yangi tok manbalari uning sharafiga galvanik elementlar deb atalgan. Galvanik elementlar biror elektrolitga tushirilgan ikkita turli materiallardan yasalgan elektrodlardan iborat bo‘ladi. Italiyalik fizik A.Volta (1745 — 1827) mis va rux plastinkalarni sulfat kislota eritmasiga tushirib birinchi galvanik elementni yasagan. Volta elementining EYK 1,1V bo‘lgan. Volta elementi ishlaganda uning musbat qutblarida vodorod ajraladi, manfiyida esa ruxning erishi ro‘y beradi (141- rasm). Amalda, elektrodlari va elektroliti bilan Volta elementidan farq qiladigan boshqa elementlardan ko‘proq foydalaniladi. Masalan, 1,09 V EYK Daniel elementida musbat elektrod mis kuporosiga botirilgan mis, manfiy elektrod esa rux kuporosi yoki sulfat kislotaga botirilgan rux. Galvanik elementlarning ko‘pchiligida uzoq foydalanilganda EYK kamayadi va tok berolmay qoladi. Bunga sabab elektrodlarning qutb- lanishidir. Elektrodlarning qutblanishi va uni yo‘qotish. Volta elementining ish prinsipida katta kamchilik mavjud. Mis elektrodda ajralayotgan vodorodlar ma’lum vaqtdan so‘ng elektrodni o‘rab oladi va vodorodning yangi ionlari kelishiga to‘sqinlik qiladi. Natijada elektrodlarning elektrolitik 141- rasm. potensiali, va demak, ularning farqi ham o‘zgaradi. Bu hodisaga elek- trolitlarning qutblanishi deyiladi. Elektrodlarning qutblanishi ele- mentda go‘yoki qarama-qarshi EYK vujudga keltiradi va undagi tokni kamaytiradi. Elementning qutb- lanishini yo‘qotish uchun ajrala- digan gaz bilan birikuvchi, oksid- lovchi modda kiritiladi. Bunday oksidlovchilarga qutblashni yo‘qo- tuvchilar, qutblarni yo‘qotuvchi 1,1 V
www.ziyouz.com kutubxonasi 292 elementlarga esa qutblanmaydiganlar deyiladi va ular ancha uzoq vaqt ishlaydi. Qutblanmaydigan galvanik elementlarning juda ko‘p turlari mavjud bo‘lsa-da ularning ish prinsipi bir xil. Ularning eng ko‘p tarqalganlaridan biri Leklanshe elementi bo‘lib, EYK 1,5 V ni tashkil qiladi.
Akkumulatorlar. Galvanik elementlar unda mavjud bo‘lgan kimyoviy energiya to‘la sarflanguncha (masalan, Leklanshe elementida rux eriguncha) ishlashi mumkin. So‘ngra esa faoliyatini to‘xtatadi. Shu- ning uchun ham ba’zida ularning faoliyati uchun zarur bo‘lgan kimyoviy energiyani elektroliz natijasida tiklashi mumkin bo‘lgan gal- vanik elementlardan foydalaniladi. Bunday elementlarga akkumulatorlar, ularda elektroliz yordamida energiyani to‘plash jarayoniga esa akkumulatorlarni zaryadlash (ener- giyani to‘plash) deyiladi. Akkumulatorlarni zaryadlashda tashqi manbaning toki u beradi- gan tokka qarama-qarshi yo‘nalishda o‘tkaziladi. Òexnikada ikki xil: kislotali va ishqorli akkumulatorlardan foydalaniladi. Kislotali akkumulatorlar sulfat kislota eritmasiga tushirilgan qo‘rg‘oshin plastinkalardan tashkil topgan. Manfiy plastinka toza qo‘rg‘oshindan sirti yumshoq qilib, musbat plastinka esa qo‘rg‘oshin ikki oksidi bilan qoplangan bo‘ladi. Akkumulator razryadlanganda har ikkala plastinka ham asta- sekin oltingugurt kislotali qo‘rg‘oshin bilan qoplana boshlaydi. Akkumu- lator zaryadlanganda esa musbat va manfiy plastinkalar orasidagi farq tiklanadi. Kislotali akkumulatorlarning EYK 2 V atrofida bo‘ladi. Ishqorli akkumulatorlar cho‘ntakchalari bor nikelli temir plas- tinkalardan tashkil topgan. Musbat plastinkaning cho‘ntagiga nikel oksidi, manfiy plastinkaning cho‘ntagiga esa temir oksidi solinadi. Elektrolit vazifasini kaliy ishqori o‘taydi. Ishqorli akkumulatorning EYK 1,4 V ni tashkil qiladi. Ishqorli akkumulatorlar kislotalilarnikiga nisbatan qulay va yengil, zararli bug‘ va gazlar chiqarmaydi, qisqa paytdagi qisqa tutashuvda buzilmaydi. Akkumulatorning FIK va hajmi. Akkumulatorning FIK deb zaryadlanish paytida olgan energiyasining qancha qismini razryadla- nishda qaytarishini ko‘rsatadigan kattalikka aytiladi. Kislotali akkumulatorning FIK 80%, ishqorlisiniki 60% atrofida bo‘ladi. Har bir akkumulator o‘z sig‘imi bilan xarakterlanadi. Akkumulatorning sig‘imi zaryadlangan akkumulator razryadlanishda beradigan zaryad miqdori bilan o‘lchanadi. U kulonlarda emas, maxsus birlik — amper-soatlarda o‘lchanadi. Amper-soat — 1 A tokning 1 soat davomida olib keladigan zaryad miqdoridir: 1 A · soat = 3600 C. Akkumulator avtomobillarning, samolyotlarning, suvosti kema- larining, poyezd yoritkichlarining ajralmas qismidir. www.ziyouz.com kutubxonasi
293 Galvanik elementlar esa radiopriyomniklarda va televizorlarda, telefon va telegraf qurilmalarida keng ishlatiladi. Shu bilan birga ular atmosferani uglerod oksidi, azot oksidi, uglevodorodlar va boshqa aralashmalar bilan zaharlaydi. Shuning uchun ham hozir quyosh energiyasidan foydalanuvchi elektromobillarni ishlab chiqarishga katta e’tibor qaratilmoqda.
1. Elektrolitik potensial deb qanday potensialga aytiladi? 2. Galvanik elementlar deb qanday qurilmaga aytiladi? 3. Galvanik elementlarning tuzilishi. 4. Galvanik elementni kim kashf etgan? 5. Volta elementining tuzilishi va EYK. 6. Daniel elementining tuzilishi va EYK. 7. Nima uchun galvanik elementlarning EYK kamayadi? 8. Elektrodlarning qutblanishi deb nimaga aytiladi? 9. Elektrodlarning qutblanishi qanday oqibatlarga olib keladi? 10. Elektrodlarning qutblanishini yo‘qotish uchun nima qilinadi? 11. Leklanshe elementi qutblanadimi? Uning EYK nimaga teng? 12. Galvanik elementlar qancha vaqt xizmat qiladi? 13. Akkumulatorlar deb qanday elementlarga aytiladi? 14. Akkumulatorni zaryadlash deb qanday jarayonga aytiladi? 15. Akkumulatorni zaryadlashda tashqi manbaning toki qanday ulanadi? 16. Akkumulatorning qanday turlari mavjud? 17. Kislotali akkumulatorlarning tuzilishi; ish prinsipi va EYK. 18. Ishqorli akku- mulatorlarning tuzilishi, ish prinsipi va EYK. 19. Ishqorli akkumulator- larning afzallik tomonlari. 20. Akkumulatorlarning FIK qanday aniqlanadi? 21. Akkumulatorlarning FIK nimaga teng? 22. Akkumulatorning sig‘imi nimani ko‘rsatadi? 23. Bir amper-soat necha kulonga teng? 24. Galvanik elementlar qayerda ishlatiladi? Misollar keltiring. 25. Galvanik elementlar- ning zararli tomonlari. 89- §. Yarim o‘tkazgichlarning tuzilishi M a z m u n i : atomning tuzilishi; yarim o‘tkazgichlarning tuzilishi. Atomning tuzilishi. Elektr o‘tkazuvchanlik qobiliyatiga qarab, qattiq jismlar o‘tkazuvchilarga, yarim o‘tkazuvchilarga va izolatorlarga bo‘linadi. Ular bir-biridan farq qilishiga sabab atom elektron qobiqlarining turlichaligidir. Ma’lumki, istalgan elementning atomi musbat zaryadlangan yadro va yadro atrofida harakatlanadigan elektronlardan tashkil topgan. Yadro musbat zaryadlangan proton va elektroneytral neytronlardan iborat. Yadro zaryadi Z undagi protonlar soni bilan aniqlanadi va shu elementning Mendeleyev davriy sistemasidagi tartib nomeri bilan mos www.ziyouz.com kutubxonasi 294 keladi. Atom yadrosi atrofida yopiq orbitalar bo‘ylab harakatlanadi- gan elektronlar soni ham Z ga teng va shuning uchun ham atom elektroneytral. Atomdagi elektronlar ma’lum n =1, n =2, n =3 or- bitalar (qobiqlar) bo‘ylab joylashadi. Har bir orbitada 2n 2 ta elek- tron joylashishi mumkin va ularning energiyalari ham bir xil. Har bir qobiqdagi elektronlarning energiyalari mos ravishda E 1 , E 2 ,
3 ,...deb belgilanadi. Orbitalar orasida man qilingan energetik sath DE mavjud bo‘lib, uning kengligi elektron orbitalarda ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan energiyalar farqi bilan aniqlanadi: DE = E 2 — E 1 .
ti pik vakili bo‘lgan germaniyni qaraylik. Uning tartib nomeri 32 va to‘rtta elektron qobig‘i mavjud: 1- qobiqda 2 ta; 2- qobiqda 8ta, 3- qobiqda 18 ta,4- qobiqda esa 4 ta elektron joylashgan (142- rasm). Uchta ichki qobiqdagi elektronlar turg‘un bo‘lib, kimyoviy reaksiya- larda ishtirok etmaydi. Oxirgi to‘rtinchi qobiqdagi elektronlar esa atom yadrosi bilan juda kuchsiz bog‘langan. Aynan shu elektronlar elementning boshqa atomlarining nechtasi bilan kimyoviy bog‘lanishga kira olish qobiliyatini ko‘rsatib, mazkur elementning valentligini aniqlaydi. Shuning uchun ham oxirgi qobiqdagi elektronlarga tashqi yoki valentli elektronlar deyiladi. Òashqi qobig‘ida to‘rtta elektroni mavjud bo‘lgan germaniyning valentligi to‘rtga teng. Mazkur atomga boshqa atomlar yaqinlashganida valent elektronlar boshqa atomning valent elektronlari bilan oson ta’sirlashadi va kimyoviy bog‘lanish hosil qiladi. 142- rasm. Atom qobig‘iga ma’lum ener- giya berilganda atomnig ionla- shuvi ro‘y berishi mumkin. Aynan so‘nggi qobiqdagi elektronni ozod qilish uchun eng kam ener- giya taqozo qilinadi. Germaniy, kremniy va yarim o‘tkazgichlarning boshqa bir qancha vakillari kristall moddalar hisoblanadi. Ularning atomlari ma’lum qonuniyatlarga muvofiq joylashgan bo‘ladi. Yadro
www.ziyouz.com kutubxonasi 295 Sinov savollari 1. O‘tkazgichlar, yarim o‘tkazgichlar va izolatorlarning bir-biridan farq qilinishiga sabab nima? 2. Atom qanday tuzilgan? 3. Atom yadrosi-chi? 4. Yadrodagi protonlar soni nimani ko‘rsatadi? 5. Atomdagi elektronlar soni-chi? 6. Atomdagi elektronlar orbitalar bo‘ylab qanday taqsimlangan? 7. Har bir qobiqdagi elektronlarning energiyalari qanday bo‘ladi? 8. Man qilingan energetik sath nimani ko‘rsatadi? 9. Yarim o‘tkazgichlar qanday tuzilgan? 10. Elementning valentligi qanday aniqlanadi? Download 4 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|