O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi «organik kimyо»

Fizik va kimyoviy xossalari Glikollarda suv va spirtlar kabi vodorod bog’lari hosil bo’lgani uchun qaynash temperaturalari yuqori bo’ladi. Glikollarda bitta yoki ikkita gidroksil gurushidagi vodorod reaktsiyaga kirishishi mumkin. Birinchi vodorodning almashishi ikkinchi gidroksil gurushning elektronoaktseptor (-I) ta’sirida oson boradi. Glikol etanolga nisbatan kuchli kislota shisoblanadi.
Glikolyatlar quruq glikollarga metallar (Na, K, Mg, Al) ta’sir ettirib olinadi:

Glikollar oksidlanganda oxirgi mashsulot CO₂ va H₂O shisoblanadi, lekin glikolni glioksalgacha katalitik oksidlash usuli sham mavjud:

Gidroksil gurushni galogenga, masalan bromga almashtirish mumkin:

Glikollardan kuchli kislotalar ishtirokida oddiy efirlar olish mumkin:

Etilenglikol’ H₂SO₄ ishtirokida qizdirilsa tsiklik efir dioksan hosil bo’ladi:

Glitserin sham spirtlarga xos bo’lgan barcha reaktsiyalarga kirishadi.
Kip atomli spirtlar (etilenglikol’) erituvchilar sintez qilishda, avtomobil’ va traktor dvigatellari uchun antifriz (etilenglikol’, glitserin) sifatida ishlatiladi.
Nazorat savollari:

1. 
   Quyidagi tiyinmagan spirtlarni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang:
   

1. CH₃-CH=CH-CH₂-CH₂OH
2. CH₃-C(CH₃) =CH-CH₂CH₂OH
3. CH₃-CH=CH-CH(CH₃)-CH₂OH

2. 
   Allil spirti, butandiol-1,3, geksantriol-1,3,4 larning tuzilish formulalarini yozing.
   
3. 
   Glitserinning nitrolash reaktsiyasini yozing va hosil bilagan moddani nomlang.
   
4. 
   Glitserin Cu(OH)₂ bilan reaktsiyaga kirishganda qanday kompleks birikma hosil bo’ladi. Reaktsiya tenglamasini yozing.
   
5. 
   

ning PCl₃ bilan reaktsiya tenglamasini yozing. Dastlabki va hosil bo’lgan moddani nomlang.

6. 
   Etilenglikolning sirka kislotasi bilan sul’fat kislota ishtirokida boradigan reaktsiyasini yozing.
   

Adabiyot:

1. 
   O.Ya.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Visshaya shkola». 1990. S.297-298, 301-308.
   
2. 
   Dj.Roberts, M.Kaserio Osnovi organicheskoy ximii. 1978. T.1.S. 439-442.