O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Elektroforez va elektrofotogrammada DNK ni topish- Elektroforezning har bir 
ustuniga 5 mA tok kuchi beriladi. Tajriba 0 - 3°C da 60 minut davomida olib boriladi. 
Elektroforez tamom bo‘lgandan so‘ng gel us-tidagi shisha naychalar chiqarilib, fiksasiya 
qilinadi va bo‘yaladi. 1M sirka kislota yordamida fiksasiyalash uchun 15 minut 
sarflanadi; gel ustunchalarini bo‘yash uchun metilen ko‘kining 0,4 M asetat buferidagi 
(pH 4,7) 0,2% li eritmasida 4 soat tutib turiladi. Ortiqcha bo‘yoq bir necha marta suv 
bilan yuviladi. Olingan elektroforegrammalar millimetrli qog‘ozga chiziladi, rasmi 
olinadi va mikrofotometr (MF-4) yordamida densitometrlanadi. Har bir fraksiyaga to‘g‘ri 
kelgan cho‘qqi (pik) sathi quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi: A= (lgh/2)*a 
Bu yerda: A - shartli birlikdagi DNK fraksiyasining miqdori; h – pik balandligining o‘nli 
logarifmi; a - pikning asosi (mm da). Hamma fraksiyalar uchun olingan A ning 
qiymatlari yiqindisi shartli birlikda ifodalangan DNK ning umumiy miqdorini tashkil 
etadi, bunga asoslanib har bir fraksiyaning prosent nisbatlarini hisoblab topish mumkin. 
Darsning maqsadi: Polimeraza zanjir reaksiyalari haqida ummumiy nazariy va amaliy 
bilimlarni egallash.
Nazariy qism. Gen enjinerligi paydo bo‘lgandan boshlab biologik kimyo va molekulyar 
genetikaning turli sohalarida ko‘plab olimlarning tadqiqotlari tufayli rivojlandi. Shu bilan 
birga uzoq vaqt makro molekulaning asosiy sinfi bo‘lib oqsillar hisoblangan genlarni 
ham oqsil tabiatli deb hisoblangan. Biroq 1944-yilda irsiy axborotni tashuvchi DNK 
molekulasi ekanlaigi isbotlandi. Uning qo‘sh spiral strukturasi 1953-yil Votsin va Krik 
tomonidan kashf etilgan. Bu kashfiyotlar nuklen kislatalarni jadallik bilan o‘rganishga 
imkon berdi. Molekulyar genetikaning jadallik bilan rivojlanishi virus va plazmid DNK 
molekulalarini yuqori tozalangan preparatini ajratish metodlarini ishlab chiqishga olib 
keldi. Ularni hujayralaraga biologik faol shaklda joylashtirish imkoniyati tug‘ildi. Bu 
bilan DNK replikatsiyasi va ma‘lum gen ekspressiyasi ta‘minladi. DNKni o‘rganish, 
reaksiyalarini katalizlovchi fermentlar 70-yillarga kelib ochildi. Rekombinant DNK ni 
olish texnologiyasining eng muhim metodlaridan biri polemeraza zanjir reaksiyasi (PZR) 
hisoblanadi. Hozirgi kunda PZR ham ilmiy tadqiqotlarda amaliy masalalarni yechishda 
(genotiplash, yuqumli kasalliklar diognastikasi, sud-tibbiyot ekspertizasi va boshqlarda) 
keng qo‘llaniladi. PZR metodi prinsipini KERI MULLIS (―Citus‖ firmasi AQSH) 1983-
yilda chiqilgan. Buning uchun u Nobel mukofotiga sazavor bo‘lgan. PZR molekulyar 
biologiyani ekspremental metodi bo‘lib, DNKni ma‘lum qismlarini in vintro sharoitida 
termostabil DNK –polimeraza yordamida fermentativ nusxalarini olinadi, ya‘ni DNK 
ning seliktiv amplifkatsiyasi olinadi. Bu metod namunadagi DNK fragmentini (ba‘zan 
RNK) kam miqdorda bo‘lganda ham ko‘paytirish imkonini beradi. PZRning bir nechta 
turlari mavjud: - qaytar transkripsiya bilan tutash PZR; - uyachali PZR; - miqdoriy PZR; 
- PZR in suti; - multipleks (multipraymerli) PZR; - assimmetrik PZR; - qaynoq startli