O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

2- tajriba. Yog‟lardagi glitseringa xos reaktsiya. 
Tabiiy yog‘lar tarkibida ma‘lum miqdorda erkin glitserin bo‘ladi, uni aniqlash uchun 
ma‘lum miqdorda yog‘ yoki moy olib, suv tortib oluvchi modda – kaliy bisulfat ishtirokida 
qizdirilsa, o‘tkir hidli akril aldegid – akrolein ajraladi. 
Akrolein ajralganini aldegidga xos reaktsiyalar yordamida aniqlash mumkin.
Lipoidlar tarkibida erkin glitserin bo'lmaydi, shu sababli ular akrolein reaktsiyasini 
bermaydi. 
CH
2
OH CH
2
OH CH
2

- H
2
O

- H
2
O

H 

C 

OH 

CH
2

CH



H 

C 

OH C == O C == O 



H H H 
gletsiren

- oksipropionat akrolein 
aldegid 

---

Kerakli asbob va reaktivlar: probirkalar, shtativ, spirt lampa, filtr qog‘oz, kaliy 
gidrosulfat kristali, kumush gidroksidining ammiakli eritmasi bilan namlangan filtr qog‘oz, 
fuksin-sulfat kislota eritmasi bilan namlangan filtr qog‘oz, paxta, kungaboqar moyi.
Ishning bajarilishi.
Probirkaga 0,5-1ml paxta moyi quyiladi, ustiga 2-3g kaliy bisulfat kristallaridan qo'shib 
mo‘rili shkafda qizdiriladi. O‘tkir hidli oq akrolein bug‘lari ajraladi. Buglarga kumush 
oksidining ammiakli eritmasi bilan namlangan filtr qog‘oz tutilsa, u qora rangga kiradi, fuksin 
sulfit kislota eritmasi bilan namlangan filtr qog‘oz tutilsa, pushti dog‘ paydo bo‘lishi kuzatiladi. 
Bu har ikkala reaktsiya aldegidlarga xos reaktsiya bo‘lib, akrolein ajralayotganini bildiradi. 
Nazorat uchun savollar 
1.Yog‘larning eruvchanligi qanday aniqlanadi? 
2.Yog‘larning eruvchanligi deganda nimani tushunasiz? 
3.Yog‘lardagi glitseringa xos sifat reaktsiya qanday bajariladi? 
4.Yog‘larga xos sifat reaktsiya deganda nimani tushunasiz? 

---