O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

9.3. Suv energiyasidan foydalanish sxemalari 

 

 

GESlarda naporni hosil qilish uchun  1) to’g’onli, 2) derivatsion 

va 3) to’g’onli-derivatsion sxemalardan biridan foydalanish mumkin. 

 

To’g’onli sxema daryoning suv sarfi katta, nishabligi esa ancha 

kichik bo’lgan sharoitlarda qo’llaniladi.  

 

Napor  nisbatan  kichik  bo’lganda  GES  binosi  bevosita  to’g’on 

tarkibida qurilishi va suv bosimini o’ziga qabul qilishi mumkin. 

O’rtacha va katta naporlarda (agar napor 5 Dturb dan katta bo’lsa), 

GES  binosini  to’g’ondan  keyin  joylashtirish  mumkin.  Bunda  bino 

tug’on  oldidagi  bosimni  bevosita  o’ziga  qabul  qilmaydi.  Suv  oqimi 

turbinalarga  to’g’on  tanasida  joylashadigan  quvurlar  yoki  to’g’on 

tashqarisidan o’tuvchi tunnellar yordamida olib beriladi. 

 

Tog’li  hududlar  daryolarining  energiyasidan  derivatsion 

sxema  bo’yicha  foydalanish  mumkin.  Bunda  daryo  suvining  sathi 

---

 

57 

kichikroq  to’g’on  yordamida  rostlanadi,  so’ngra  to’g’ondan 

boshlanadigan  derivatsion  kanal,  tunnel  yoki  quvur  yordamida  bu 

suv kunlik rostlash basseyniga olib kelinadi va undan quvurlar orqali 

GES  turbinalariga  uzatiladi.  To’g’onli-derivatsion  sxema 

yuqoridagi sxemalarning kombinatsiyasidan iborat bo’ladi.