O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 

 

 

10.2. Zatvorlar haqida umumiy ma‘lumotlar 

 

 

Gidrotexnika inshooti darvoza qismidan o’tadigan suvni to’sish, 

suv  sarfi  yoki  tezligini  rostlash  uchun  xizmat  qiladigan 

konstruktsiyalar  –  zatvorlar  hozirgi  davrda  asosan  po’latdan 

tayyorlanadi. 

 

Foydalanishdagi vazifasiga ko’ra, inshootni ekspluatatsiya qilish 

jarayonida muntazam ishlatiladigan – asosiy (ishchi), ta‘mirlash va 

avariya holatlarida qo’llaniladigan – avariya ta‘mirlash va inshootni 

qurish  davrida  vaqtincha  ishlatiladigan  –  qurilish  zatvorlari  bir  – 

biridan farqlanadi. 

 

Konstruktsiyasiga  ko’ra  zatvorlar  sigmentli,  yassi,  sektorli, 

konusli  va  boshqa  turlarga  bo’linadi.  Meliorativ  tizimlar 

inshootlarida  asosan  yassi  va  sigmentli  zatvorlar  qo’llaniladi.  Yirik 

inshootlarda  sektorli  va  konusli  zatvorlar  ham  qo’llanilishi  mumkin. 

Masalan, Pachkamar suv omboridan suv chiqazuvchi inshoot konusli 

zatvor bilan ta‘minlangan. 

 

Darvoza  oralig’i  0,5...6  m  bo’lgan  irrigatsiya  inshootlari 

ko’pincha yassi po’lat zatvorlar bilan jihozlanadi. Ular suv sathigacha 

bo’lgan  chuqurlikni  to’la  to’sa  oladigan  (yuzasi  zatvor)  bo’lishlari 

---

 

60 

yoki  suvga  ko’milgan  holda  (chuqur  joylashgan  zatvor)  ishlashlari 

mumkin. Darvoza oldidagi suvning chuqurligi 3 m gacha bo’lganda 

yuzaki  zatvorlar,  suv  chuqurligi  birmuncha  katta  bo’lgan  holatlarda 

chuqur joylashgan zatvorlar qo’llaniladi. 

 

a) 

b)