O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

7.5. Asosiy faoliyatning boshqa daromadlari va xarajatlarini 
hisobga olish 
7.5.1. Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning chiqib ketishini 
hisobga olish 
 
Xo‘jalik yurituvchi subyektga tegishli asosiy vositalar va boshqa 
aktivlarning sotilishi va boshqacha tarzda chiqib ketishi (tugatilishi, hi-
sobdan chiqarilishi, tekinga berilishi va hokazo) quyidagi schotlarda aks 
ettiriladi: 
9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi»  
9220-«Boshqa aktivlarni chiqib ketishi».  
9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schoti debeti bo‘yicha 
chiqib ketayotgan asosiy vositalar obyektlarining boshlang‘ich qiymati, 
shuningdek asosiy vositalarning chiqib ketishi bilan bog‘liq xarajatlar 
(binolar, inshootlarning buzilishi va bo‘laklarga ajratilishi, uskunalarn-
ing demontaj qilinishi va shu kabilar) aks ettiriladi. 
9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schoti kreditiga asosiy 
vositalar obyektlarini sotishdan olingan tushum hamda hisobdan 
chiqarilishi munosabati bilan olingan moddiy qimmatliklarning ishlatish 
yoki sotish mumkin bo‘lgan bahosi bo‘yicha qiymati, shuningdek, 
chiqib ketayotgan asosiy vositalar obyektlari bo‘yicha hisoblangan 
eskirish summalari aks ettiriladi. Asosiy vositalarning sotilishidan 
olinadigan tushum 4010-«Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan 
schotlar» schotining debeti va 9210-«Asosiy vositalarning chiqib 
ketishi» schotining kreditida aks ettiriladi. 
9210-«Asosiy vositalarning sotilishi va boshqacha chiqib ketishi» 
schoti bo‘yicha debet saldosi (zarar) joriy hisobot davrida 9430-«Boshqa 
operatsion xarajatlar» schotiga, mazkur schotining kredit saldosi (foyda) 

---

 
 
253
esa 9310-«Asosiy vositalarning chiqib ketishidan olingan foyda» 
schotiga o‘tkazilib, 9210-schot yopiladi.  
Misol: «Zafar» fermer xo‘jaligida boshlang‘ich qiymati 70,0 ming 
so‘m bo‘lgan traktor sotilgan, eskirish — 70,0 ming so‘m, ya’ni to‘liq 
eskirgan, shartnoma bo‘yicha sotish bahosi — 200,0 ming so‘m. 
To‘liq amortizatsiyalangan asosiy vositalarning sotilishidan olin-
gan foyda (zarar) shartnoma bo‘yicha olinadigan tushum hisoblanadi.  
QQS summasi asosiy vositalarning shartnoma qiymati bo‘yicha 
hisoblanadi. Soliq solinadigan aylanma hajmi quyidagini tashkil qiladi: 
QQS=200,0 ming so‘m x 20,0% = 40,0 ming so‘m. 
 
Muomala mazmuni 
D-t 
K-t 
Summa 
Sotilayotgan traktorning shartnoma bahosi  
4010 
9210 
200,0 
Boshlang‘ich qiymat hisobdan chiqarilganda 
9210 
0130 
70,0 
Eskirishi hisobdan chiqarilganda 
0230 
9210 
70,0 
QQS hisoblanganda  
9210 
6410 
33,0 
Moliyaviy natija aniqlanganda 
9210 
9310 
167,0 
 
Olingan operatsion foyda (160,0 ming so‘m) foyda solig‘iga tortish 
obyekti bo‘lib hisoblanadi. Ya’ni, 160,0 ming so‘m x 20% q 32,0 ming 
so‘m foyda solig‘i ham to‘lanadi.