O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

Elektr shlak pechda cho‘yan qirindidan sintetik cho‘yan olishdagi - kuyindi 
(—) va qirmoch (+) (shixtadagi dastlabki miqdoridan % hisobida) 
Element 
Yoy rejimi 
Elektr shlak rejim 
Umumiy 
-20,8 
+ 1,2 
C 
-4,51 
+10,6 
Si 
-23,9 
+20,55 
Mn 
-46,0 
-16,0 

---

151 
S 
-8,33 
-50,0 
P 
-9,09 
-9,09 
Cho‘yan suyuqlantirish jarayonlari klassifikatsiyasi va pechlarning texnologik 
sxemalari 
Quymakorlikda cho‗yanni suyuqlantirish yoki cho‗yanni ikkilamchi 
suyuqlantirish deb ataladigan jarayon vagrankalarda (3.9- d rasm), induksion elektr 
pechlar (3.9- e rasm) va elektr yoy pechlarida (3.9- g rasm) amalga oshiriladi. 
Cho‗yanni tegishlicha vagrankalarda, induksion va yoy pechlarida suyuqlantirish 
metodlari bir-biridan farqlanadi. 
Alangali pechlar (PIS, P1V) keng tarqalmadi. Monojarayonda ular faqat katta 
olchamli temir- tersak, masalan, prokatka cho‗yan valkalarni qayta suyuqlantirishda 
yoki bir yola katta metall massalarini olishda ishlatiladi. Avval ular КЧ cho‗yan 
olish uchun dupleks- jarayonlarda keng foydalanilar edi. Bu agregatlar hozir ba‘zi 
bir quyish sexlarida ishlamoqda, lekin, asosan, elektr pechlar ishlatiladi. 
Quymalarni yirik seriyalab va ko‗plab ishlab chiqarishda cho‗yan 
suyuqlantirishning dupleks va tripleks- jarayonlari keng tarqalgan. 3.9- rasmda 
pechlarning ikki turidagi o‗n bitta dupleks- jarayon ko‗rsatilgan. Suyuqlantirish 
pechlaridan birini ARU orqali qo‗shish (3.9- h rasm), shuningdek, tripleks- 
jarayonlarini amalga oshirish mumkin. Tripleks- jarayonda cho‗yan pechlardan 
birida suyuqlantiriladi, boshqa pechda nihoyasiga yetkaziladi va qolipga quyish 
ARU yordamida bajariladi. Bu holda III—XI duplekslarni birga qo‗shish, ya‘ni 
tripleks- jarayonlarning to‗qqiz turi bolishi mumkin. 
Bundan tashqari, dupleks- jarayon: domna pechi — elektr pechidan foydalanish 
mumkin va bu energetika jihatidan tejamli. Bunda suyuq cho‗yan nihoyasiga 
yetkazish uchun domna pechdan induksion yoki yoy pechiga quyiladi. 
Polijarayonlardan foydalanib suyuqlantirish metodlarining ko‗p bo‗lishiga 
qaramasdan, suyuqlantirish texnologiyasi suyuqlantirish pechlarining yetti turining 
(V, PIS, P1V, ITP, DP, IKP va ARU) ishlashiga bog‗liq. 
Cho‗yan suyuqlantiriladigan agregatlardan eng ko‗p tarqalgani vagrankadir. U 
shaxta 1 dan (3.9- d rasmga q.) iborat bo‗lib, shaxtaning pastki qismida havo 

---

152 
beriladigan firma 2 lar, shlakdan ajratuvchi 3 qurilma 4 to‗plagich joylashgan.

---

153 
f)
g)